Biga (Çanakkale) Yağlı Pehlivan Güreşleri

ETKİNLİK DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Etkinlik Yağlı Güreş Etkinliği

Çanakkale’nin Biga ilçesinde gerçekleştirilen yağlı pehlivan güreşlerinin tarihinin Cumhuriyet döneminin öncesine dayandığı bilinmekle birlikte yazılı kaynaklara erişim oldukça kısıtlıdır. Cumhuriyet döneminin öncesinde ve sonrasında Biga’da yağlı pehlivan güreşleri bir ata sporu olarak sahiplenilmiştir. O dönemlerde Biga’da her panayır sonrasında, evlenme ve sünnet düğünlerinde güreşler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca su getirme ve cami yaptırma gibi düğün, hayır işleri ve cemiyet kutlamalarını taçlandırmak için yağlı pehlivan güreşlerinin yapıldığı bilinmektedir.

Lapseki'ye bağlı Eçialan Köyü'nde yaşayan Kırkpınar başpehlivanlarından olan Ali Hikmet Uysal’ın Fatih İnce'ye aktardığı bilgiye göre Biga’nın İpkaiye Köyü'nde 1967-1975 yılları arasında 10 Ağustos tarihinde panayır güreşi olarak geçen pehlivan güreşleri gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte tahmini olarak aynı tarihlerde Biga’nın bugün Gümüşçay diye bilinen Dimetoka Köyü ve Ambaroba köylerinde de yağlı pehlivan güreşleri yapılmıştır. Köylerde gerçekleştirilen bu güreşleri halk yaklaşık 10 yıl sahiplenmiştir. Tarihi Kırkpınar güreşlerine katılmış başpehlivanlardan Yeniceli Koca Mahmut, Ürfettin Çekmece, İzmir’li Kara Ali Çelik gibi birçok başpehlivanın katılımı ile güreşler yapılmıştır. Ayrıca Sabri Acar ve Aydın Demir gibi Kırkpınar güreşlerinde altın kemerle ödüllendirilmiş olan başpehlivanların da Biga’nın köylerinde gerçekleştirilen bu güreşlere katıldığı bilinmektedir.  

2000’li yıllara gelindiğinde Biga’da güreş sporlarına olan ilginin azaldığı gözlemlenmiştir. 2000 yılında gerçekleştirilen ihaleye katılan Bigalı iş insanı Mustafa Saruhan 35 milyar ile 2001 Kırkpınar ağalığını ilçeye taşımıştır. O dönemlerde başpehlivanlardan Nail Kurt, Hidayet Akkurt, Nevzat Trandez, Rahmi Erdoğmuş, Hasan Çakır ve Bahattin Gençoğlu gibi isimlerinde güreşlerde kol bağladığı basılı kaynaklarda görülmektedir. 2000’li yılların başından 2019 yılına kadar olan zamanda güreşlerin yapıldığına dair bir bilgiye ulaşılamamıştır.

18 Eylül 2019 tarihinde Biga Belediyesi tarafından Biga’nın düşman işgalinden kurtuluşunun 97. yıl dönümünü kutlamak için ilk defa düzenlenmeye başlanan Biga Kurtuluş Günü Yağlı Pehlivan Güreşleri veya Bigalı Mehmet Çavuş Güreşleri isimleri ile anılan güreşler, ilçenin Yeniceköy Mahallesi Biga İrfan Şahin Er Meydanı'nda gerçekleştirilmiştir. Müsabakalar baş, baş altı, büyük orta, küçük orta, deste büyük, deste küçük, tozkoparan ve minikler kategorilerinde gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında gerçekleştirilen bu güreşlerde birinci Recep Kara, ikincisi İsmail Balaban ve üçüncüler ise Ali Gürbüz ve Fatih Atlı olmuştur. 2020 yılında küresel Kovid 19 pandemi krizi nedeniyle gerçekleştirilemeyen güreşler 2021, 2022 ve 2023 yıllarında da gerçekleştirilmiştir. 2021 yılında müsabakaların birincisi İsmail Balaban, 2022 yılının Ali Gürbüz ve 2023 yılının ise Ertuğrul Dağdeviren olmuştur. Türkiye Geleneksel Güreşler Fedarasyonu 2024 yılı yağlı güreş takvimine göre Biga’da 18 Eylül 2024 tarihinde güreşler gerçekleştirilmiştir. Güreş müsabakaları için hazırlanan meydan aynı zamanda Bigalı vatandaşlar için daha sonrasında açık hava sinemaları ve benzeri etkinlikler için yaşam alanı olarak kullanılmaktadır. Ayrıca güreşlerin yapıldığı meydana ismi verilen Bigalı İrfan Şahin, Cumhuriyet döneminde en meşhur pehlivanlar için kispet dikmiş olan kispet ustalarından biridir. Bu nedenle Biga’nın kispet yapımında da öne çıktığı söylenebilmektedir. Biga’da gerçekleştirilen yağlı pehlivan güreşleri el yapımı kispet gibi el sanatları alanının gelişmesi, yerel halka sağladığı etkinlik ve alt yapı fırsatları ve ata sporunun nesilden nesile aktarımını desteklemesi açısından bölgeye sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan fayda sağlamaktadır.

Referanslar

Ali Hikmet Uysal ile yapılan görüşme, Lapseki, Çanakkale (Görüşme tarihi: 17.08.2025); Biga Belediyesi (2021, Eylül). Biga Kurtuluş Güreşlerinde Başpehlivan İsmail Balaban Oldu. https://www.biga.bel.tr/haberler/biga-kurtulus-gureslerinde-baspehlivan-ismail-balaban-oldu, (Erişim tarihi: 15.08.2025); Çanakkale Tv. (2019, Ağustos). Kırkpınar’ın Rövanşı Biga’da Yapılacak. https://www.canakkaletv.com.tr/kirkpinar-in-rovansi-biga-da-yapilacak/14567/, (Erişim tarihi: 15.08.2025); Güreşim. (2022). 3. Bigalı Mehmet Çavuş Yağlı Pehlivan Güreşleri. https://www.guresim.com/gures/285/3-bigali-mehmet-cavus-yagli-pehlivan-guresleri, (Erişim tarihi: 15.08.2025); Gürsu, E. (2001). Biga (Pegai) Fotoğraf ve Belgelerle İlçemizi Tanıyalım. Çanakkale: Biga Doğuş Yayınları; Fanatik. (2022, Eylül). Kırkpınar’ın Rövanşı Biga’da Yapılacak. https://www.fanatik.com.tr/gures/kirkpinarin-rovansi-bigada-olacak-2300436, (Erişim tarihi: 15.08.2025); Fatih İnce ile yapılan görüşme, Biga, Çanakkale (Görüşme tarihi: 15-17.08.2025); Özsaray, R. (2019, Eylül). Biga Yağlı Güreşleri’nde Başpehlivan Kara. Yağlı Güreş Tv. https://yagligures.tv/manset/biga-yagli-gureslerinde-baspehlivan-kara-foto-arsiv/, (Erişim tarihi: 15.08.2025); T.C. Çanakkale Valiliği. (2023, Eylül). Vali İlhami Aktaş, Biga’nın Kurtuluş Günü Etkinlikleri Kapsamında Düzenlenen Bigalı Mehmet Çavuş Yağlı Güreşleri İzledi. https://www.canakkale.gov.tr/biganin-kurtulus-gunu-bigali-mehmet-cavus-yagli-gureslerini-izledi, (Erişim tarihi: 15.08.2025); TRT Spor. (2023). Bigalı Mehmet Çavuş Yağlı Güreşleri’nde başpehlivan Ertuğrul Dağdeviren oldu. Link. (Erişim tarihi: 15.08.2025); Türkiye Geleneksel Güreşler Federasyonu. (2024). 2024 Yılı Yağlı Güreş Takvimi. https://tggf.org.tr/wp-content/uploads/2024/05/yagli_gures_faaliyet_takvimi_2024_son_ins.pdf, (Erişim tarihi: 15.08.2025).

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: