Trysa Antik Kenti

DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Antik Kent

Trysa Antik Kenti, Antalya’nın Demre ilçesine bağlı Davazlar Mahallesi’nde, yaklaşık 866 metre rakımlı bir tepe üzerinde konumlanmaktadır. Myra (Demre) ile Antiphellos (Kaş) arasındaki yol güzergâhı üzerinde yer alan kent, dik bir yamaç üzerine kurulmuş olup, yerel bir yöneticinin ikamet ettiği korunaklı bir kale görünümündedir. Alandaki kalıntılar, yamacın güneybatı ucundan başlar ve kuzeydoğu yönde yayılım gösterir. Buradaki en önemli kalıntı, Gölbaşı Anıtı olarak da bilinen Heroon (anıtsal mezar) yapısıdır. Heroon’un batısında Dor düzeninde inşa edilmiş bir tapınağa ait kalıntılardan da söz edilir. Ele geçen yazıtların tanıklığında tapınakta Zeus Eleutherios ve Helios’un tapınım gördüğü önerilir. 

Antik kaynaklarda Trysa adına doğrudan rastlanmamaktadır. Ancak, Trysa’nın Strabon’un bahsettiği Likya Birliği’nin yirmi üç üye kentinden biri olduğu düşünülmektedir. Kentin sikkeleri üzerinde “TP” şeklinde Trysa adının kısaltması yer almaktadır.

Kent kalıntıları arasında en dikkat çekici yapı, MÖ IV. yüzyıla tarihlendirilen ve Likya soylularından birine ait olduğu düşünülen Heroon’dur. Bu anıtsal mezar, aynı zamanda bir kutsal alan gibi tasarlanmıştır. Likya Bölgesi mezar anıtı geleneğini yansıtan kireçtaşından yapılmış lahit, 22 metre x 26 metre boyutlarında, yaklaşık kare formunda bir temenosun (etrafı duvarlarla sınırlandırılmış kutsal alan) ortasında yer almaktadır. Kutsal alana giriş estetik açıdan öne çıkan bir propylaion (anıtsal giriş) aracılığıyla sağlanmaktadır. Alanın ortasında, ana kayaya oyulmuş yaklaşık dört metre yüksekliğindeki Likya tipi lahit üzerinde mezar sahibi, atlı bir tören alayında merkezde at sırtında tasvir edilmiştir. Temenos duvarlarındaki rölyeflerde ise Homeros destanlarının anlatıları olan Truva Savaşı, Kentauromakhia, Amazonomakhia gibi mitler konu edilmiştir. Ek olarak Thebai’nin Düşüşü, Perseus, Theseus, Kalydon yaban domuzu avı, ziyafet ve kuşatma sahneleri ve yerel mitolojiden Likyalı bir delikanlı olan Leukippos’un öyküsü de işlenmiştir. Heroon ve temenos duvarında kullanılan üslup, Klasik Dönem Yunan sanatına bir tür öykünme olup, Yunan sanatının lokal ölçekteki iyi bir yorumlaması olarak değerlendirilebilir. 

Trysa’daki kalıntıların niteliği genel olarak Yunan, Roma ve Bizans dönemleri şeklinde kategorize edilir. Gölbaşı Anıtı olarak da adlandırılan anıt çevresinde bezeme ve yazıt içermeyen ve Roma dönemine atfedilen lahit tipi mezarlar yer almaktadır. Ek olarak kalıntılar arasında Bizans dönemine tarihlendirilen bir de şapel bulunmaktadır. 

Trysa kentinin, Orta Çağ’da tahrip edildiği ve bu tahribat sonrası tekrar yerleşim görmediği anlaşılmaktadır. Heroon yapısı da bu dönemde zarar görmüş olmalıdır. Kent ve mezar anıtı, 1841 yılında Alman bir bilim insanı tarafından keşfedilmiştir. 1882 yılında, Anadolu’da arkeolojik araştırmalar yürüten bir ekip tarafından anıt mezar tekrar keşfedilmiş ve 152 parçadan oluşan mezar kabartmaları Avusturya’ya götürülmüştür. Günümüzde Viyana’daki Sanat Tarihi Müzesi’nde sergilenmektedir.

Referanslar

Benndorf, O. ve Niemann, G. (1889). Das Heroon von Gjölbaschi-Trysa. Wien: A. Holzhausen; Erhat, A. (2007). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi; Homeros. (2007). İlyada (Azra Erhat ve A. Kadir, Çev.). Can Yayınları; Homeros. (2007). Odysseia (Azra Erhat ve A. Kadir, Çev.). Can Yayınları; Landskron, A. (2015). Das Heroon von Trysa: Ein Denkmal in Lykien zwischen Ost und West. Untersuchungen zu Bildprogramm, Bauform und Grabinhaber (Schriften des Kunsthistorischen Museums, Band 13 A). Wien: Holzhausen Verlag.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

https://en.wikipedia.org/wiki/Heroon_of_Trysa

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: