Andriake Liman Yerleşimi
Doğal ve Kültürel Miras Örenyeri
-
2020
Kokarçay olarak bilinen Andrakos Çayı’nın denize açılan ağzının iki yakasına yayılmış vaziyettedir. Antik Likya bölgesinin önemli kentlerinden Myra’nın limanı durumundadır. Antik limanın çanağı, alüvyon dolgu nedeniyle bataklığa, orta kısmı ise göle dönüşmüştür. Su kaynaklarının da bulunduğu bin hektara yayılan bu sulak alan 1989 yılında Demre Belediyesi tarafından Kuş Cenneti olarak ilan edilmiştir. Alanda 149 kuş türünün yaşadığı tespit edilmiştir.
Likya kıyıları topografyasının sunduğu doğal limanlarıyla, Tunç Çağı’ndan beri Akdeniz’de seyreden gemiler için önemli uğraklar arasındadır. Andriake Limanı’nın Akdeniz’deki bu ticarette üstlendiği önemi gösteren iki arkeolojik bulgu; Likya Birliği Gümrük Yasası’nı içeren yazıt ve Granarium (Silo/Tahıl Deposu) yapısı, bu olguyu destekler niteliktedir. Tarihi aktarımlar ve şimdiye kadar ortaya çıkarılan arkeolojik buluntulara göre liman yerleşiminin MÖ III. yüzyılda kurulduğu söylenmektedir
Andriake’de yer alan kalıntılar yoğun olarak güney yerleşiminde kısmen de kuzey yerleşiminde yer aldığından yapılar bu iki başlık altında tanıtılacaktır.
Granarium (Horrea) Andriake’nin en hacimli ve en göze çarpan yapısıdır. Sekiz bölümden oluşan ve çatısına dek korunan yapı 64,24x38,65 metre ölçülerindedir. Cephesinde yer alan ithaf yazıtından İmparator Hadrianus döneminde (MS 119-138) inşa edildiği anlaşılmaktadır. Tahılların geçici olarak depolanabilmesi için önemli limanlarda bu tür devasa silolar inşa edilmiştir. Horrea Hadriani / Granarium yapısı kazısı tamamlandıktan sonra rekonstrükte edilerek Likya Uygarlıkları Müzesi olarak düzenlenmiştir.
Granarium’un doğusunda Ticari Agora (Plakoma) yer almaktadır. Agora’nın ortasında kemerli üstyapıya sahip anıtsal bir sarnıç bulunmaktadır. Sarnıcı üç yönde çevreleyen dükkânlarla bir pazar yeri ve meydan oluşturulmuştur. Murex İşlikleri bu plakomanın kuzeydoğu yönündeki dükkânları içinde yer almaktadır. Antik Çağ boyunca en değerli ürünlerden biri ve toplumsal statü sembolü olan mor renk kumaş boyasını elde etmek için Andriake’deki atölyelerde Hexaplex Trunculus türü deniz kabuklusu kullanıldığı ortaya çıkmıştır.
Granarium’un batısında ise apsisli bir Sinagog yapısı yer almaktadır. Alanın kazılarında yedi kollu Musevî şamdanı menorah levhası ele geçmiştir. Bu bulgular kentin dinsel ve sosyal yapılanmasında Yahudi cemaatinin yerini ve varlığını açıkça göstermesi bakımından önem taşımaktadır.
Andriake güney yerleşiminde iki hamam vardır. Bunlardan büyük hamam, oldukça iyi korunan duvarları ile günümüze ulaşmıştır. Hamamın bölümleri olan apoditerium/frigidarium (soyunma/soğukluk), tepidarium (ılıklık) ve caldarium (sıcaklık) yan yana sıralanan dikdörtgen birimler şeklinde Likya hamamları planında inşa edilmiştir.
Yerleşimin diğer hamamı yine aynı planın uygulandığı Bizans dönemine tarihlenen küçük hamamdır.
Andriake’nin güney ve kuzey yerleşiminde üç nefli ve bazilikal planlı beş kilise yer alıyor ki, bu sayı limanın yoğun trafiği sonucu kente gelen ziyaretçilere de hizmet verildiğini göstermektedir.
Kuzey yerleşim denize daha yakın bir konumda, alçak bir tepenin üzerinde yer almaktadır. Kuzey yerleşimin kalıntıları kuzeybatı kısımda kum tepeleri altında kaybolmuştur. Andriakos Nehri’nin aktığı güney kısmında ise pek çok kalıntı su altında kalmıştır. Kuzey yerleşimin batı kısmında eski yapı ögeleri ile inşa edilen Bizans dönemi yapısı olarak tanımlanabilecek iyi korunan bir ev yer almaktadır. Yapının plan özelliklerine bakılarak alt katın serin bir depo, üst katın ise oturum için tasarlandığı söylenmektedir.
Nekropol alanı kuzey yerleşimin doğu eteği doğrultusunda ve kısmen güney yerleşimin bulunduğu yamaca doğru yayılım göstermektedir. Nekropolde semerdam, üçgen ve düz kapaklı lahitler yanında Medusa kabartmalı nitelikli lahitlerin de bulunduğu 82 mezar tespit edilmiştir. Lahitler MS I. ve III. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir.
Referanslar
Bean, G. E. (1998). Eski Çağ’da Lykia Bölgesi. İstanbul: Arion Yayınevi; Marksteiner, T. (2007). Andriake Yüzey Araştırması 2006 Yılı Çalışmaları, ANMED 5, 98-101; Marksteiner, T. (2010). Lykien. Ein Archaeologischer Führer. Phoibos Verlag; Çevik, N. (2010). Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi. Antalya: Kültür ve Turizm Bakanlığı; Tekinalp, V. M. (2000). Geç Antik Dönem Sonrasında ve Ortaçağ’da (MS 4.-14. yy.) Andriake Kenti (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimeler Enstitüsü; Yener, B. ve Marksteiner, T. (2009). Andriake Yüzey Araştırması 2008 Yılı Çalışmaları, ANMED 7: 105-107.