Tokat Ekmeği

GASTRONOMİ Türk Mutfağı DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Gastronomik Değer Ekmek

Tokat Ekmeği, tam buğday unuyla üretilen, uzun süre bozulmadan dayanabilen ve ekşi hamur mayalı bir ekmek türüdür. Tokat yöresinde bu ürün "ev ekmeği" olarak da bilinir. Geleneksel bir ürün olan "Tokat Ekmeği" çok eski zamanlardan beri Tokat merkez ve köylerinde üretilmekte ve tüketilmektedir. Tokat Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği'nin başvurusu neticesinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 2021 yılında Tokat Ekmeği, coğrafi işaretle tescillenmiştir.

Tokat Ekmeği'nin içeriğinde un olarak sadece tam buğday unu kullanılmaktadır. Bununla birlikte ekşi maya, tuz ve su eklenerek Tokat Ekmeği'nin hamuru oluşturulur. Tokat Ekmeği yapılırken; hamur 45 dakika kadar 25-30°C sıcaklıkta yoğrulur. Yoğrulan hamur, 90 dakika süreyle 25°C sıcaklıkta fermantasyona alınır ve hamurun hacmi yaklaşık yüzde 40 büyür. Fermantasyondan sonra 1700-1800 gram ağırlığında bölünen hamurlara yuvarlak bir şekil verilerek fırına sürülür. Fırında 200-220°C sıcaklıkta 90 dakika pişirilen Tokat Ekmeği, fırından çıktıktan sonra 20-30 dakika kadar dinlendirilip tüketime veya satışa sunulur. Tokat Ekmeği'nin satışa sunulduğu işletmelerde üç günlük raf ömrüne izin verilmektedir. Ancak ekmek, ekşi mayalı olmasından dolayı yaklaşık bir hafta boyunca bozulmadan dayanabilme özelliğine sahiptir.

Tokat Ekmeği'nin en önemli ayırt edici özelliklerinden biri pişirildiği fırındır. Söz konusu fırınlar Tokat iline özgüdür. Fırının yapımında tabana önce bir metre yükseklikteki kum, üzerine de üç ton fırınlanmış kaya tuzu serilir. Bunların üstüne de ateş tuğlası döşenir ve yan duvarların tamamı ısıya dayanıklı bütün tuğla ile kaplanır. Fırın yakılırken pelit ve gürgen gibi ağaçların odunu kullanılır. Bu odunların tercih edilmesinin birinci nedeni, bol alev ve ısı sağlamasıdır. İkinci nedeni ise pelit veya gürgen odunlarının ateşinden çıkan tütsülerin ve reçineli bileşiklerin Tokat Ekmeği'ne kendine has aromasını ve lezzetini kazandırmasıdır. 

Tokat Ekmeği, yöresel mutfakta birçok yemekle birlikte tüketilmektedir. Özellikle bat, madımak, tirit gibi yemeklerin en önemli parçasıdır. Aynı zamanda Tokat Ekmeği, çorbalar ve sulu yemeklerle birlikte yöre halkı tarafından sıklıkla tüketilmektedir. Öte yandan Tokat'a gelen turistlerin veya Tokat'tan farklı şehirlere giden yöre halkının hediyelik bir ürün olarak da Tokat Ekmeği'ni tercih ettiği görülmektedir. Tokat Ekmeği bu özellikleri sayesinde, Tokat'ın gastronomi turizmine ve gıda sektörüne katma değer sağlamaktadır.

Referanslar

Arslan, E., Kendir, H. ve Aktuna, C. (2023). Tokat Mutfağındaki yöresel lezzetlerin sürdürülebilir gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi, İçinde; Green Inspiration, Yazıcıoğlu, İ., Küçükergin, F.N. ve Şimşek, E. Editörler. Ankara: Detay Yayıncılık; Badem, A. ve Fidan, E. (2025). Türkiye’nin Coğrafi İşaret Tescilli Ekşi Mayalı Ekmekleri Üzerine Bir Değerlendirme, Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1): 478-503; Müfettişoğlu, N. ve Köşker, H. (2022). Karadeniz Bölgesi’ndeki Coğrafi İşaretli “Fırıncılık ve Pastacılık Mamulleri, Hamur İşleri, Tatlılar” Üzerine Bir Değerlendirme, I. International Tourism And Culinary Conference, 27-28 Ekim 2022 Amasya; Sağır, A. (2012). Bir Yemek Sosyolojisi Denemesi Örneği Olarak Tokat Mutfağı, Turkish Studies, 7(4): 2675-2695.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Kültür Portalı. (2018). Ev Ekmeği - Tokat https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/tokat/nealinir/ev-ekmegi, (Erişim tarihi: 10.04.2025).