Tam Tarifeli Bilet
Havayolu İşletmeciliği Kavram Üretim Yönetimi ve Pazarlama
Ticari hava taşımacılığı özellikle başlangıç yıllarında oldukça pahalı ve yalnızca üst gelir grubuna hizmet veren bir ulaşım şekli olmuştur. Özellikle uluslararası hatlarda genellikle çoğu zaman devlete ait tek bir havayolu, yolcular açısından rekabetçi fiyatlar sunmaksızın tekel olarak varlığını sürdürmüştür.
1944 tarihli Şikago Sözleşmesi’ne pazara giriş ve ücretler konuları dahil edilmemiş, ikili havacılık antlaşmaları ile çözümlenmek üzere devletlere bırakılmıştı. Bu antlaşmalarda ücret konusunun standardizasyonu için IATA YY ücretleri olarak bilinen bir sistem ortaya konulmuştu. Bilet fiyatları ile havayolları arasındaki mahsuplaşmaya temel teşkil eden bu sistemde uluslararası toplantılar ile tarifeler müzakere ediliyor ve karara bağlanıyordu.
Hava araçlarının hız, konfor ve büyüklükleri arttıkça havayolları için ellerindeki kapasiteyi daha etkin kullanma zorunluluğu da arttı. 1950’lerin başında ekonomi sınıfı ve birinci sınıf (first class) olarak iki hizmet ve ücret sınıfı ortaya çıktı. 1970’lerin sonunda ise ilk defa iş amaçlı yolcular için bir ara sınıf business class yaratıldı. 1978 yılında ABD’de iç hatlarda başlayan ve sonrasında tüm dünyaya yayılma gösteren serbestleşme ise, fiyatlama kısıtlamalarını kaldırırken havayolları arasındaki rekabeti uç boyutlara taşıdı. Bu kapsamda teknolojinin de bu sistemlere izin verecek ölçüde gelişimi ile gelir yönetim sistemleri ortaya çıktı ve havayolları, ellerindeki kapasiteden en fazla geliri elde edecek şekilde koltuklarını satın alım tarihine göre farklı fiyatlardan pazarlamaya başladılar. Böylece her hizmet sınıfında farklı ücret sınıfları sunulmaya başlandı.
Tam tarifeli bilet normal olarak her hizmet sınıfında sunulan en üst düzeydeki ve en pahalı bilettir. Havayolunun sunduğu hizmet sınıflarına göre ekonomi, iş amaçlı ya da birinci sınıf olabilir. En az ya da en çok kalış süresi, değişiklik, iade, bagaj hakkı vb. kurallarla ilgili herhangi bir kısıtlaması yoktur. Ceza ödemeksizin ya da çok küçük cezalarla hat, tarih ya da saat değişikliğine ya da iptaline izin verir. Uçuş öncesi herhangi bir zamanda satın alınabilir, tek yön ya da gidiş-dönüş kullanılabilir. Normal koşullarda bir yıl geçerliliği söz konusudur. Mil kazanımı hesaplamalarında avantajlıdır. Ancak aynı hizmet sınıfındaki diğer kısıtlamalı biletlerle kabin içi hizmet konusunda genellikle bir farkı yoktur. Dolayısıyla tam tarifeli bilet yolculuğunu önceden planlayan ve tatil planları önceden yapılan ekonomi sınıfı yolcusu için pek tercih edilen bir bilet türü değildir. Özellikle toplantı tarih ve saatleri değişebilen ve bilet ücretinin şirketlerce karşılandığı iş amaçlı yolcu için, esnek biletler pahalı olsa da tercih edilebilmektedir.
Günümüzde bu temel hizmet sınıfları da havayolundan havayoluna değişmekte ve farklı isimlerle anılabilmektedir. Ekonomi ve iş amaçlı sınıf arasında genellikle Premium economy olarak adlandırılan bir hizmet sınıfı oluşturan; birinci sınıfı kaldıran ya da birinci sınıf üzerine çok daha konforlu Premium first class tam tarifeli bilet satan havayolları bulunmaktadır.
IATA’nın YY sınıfı ücretleri, uzun yıllar havayolları arasındaki standardizasyonda rol oynamıştır. Ancak havayolları arasındaki yüksek rekabet nedeniyle IATA tarafından yayınlanan bu ücretlerin gerçek fiyatlara göre aşırı yüksek kalması nedeniyle uygulamadaki ağırlığını giderek kaybetmiş ve 2018 yılının Ekim ayında da kaldırılmıştır. Havayolları her ücret sınıfı için pazar koşullarına göre kendi fiyatlarını belirlemektedir.
Referanslar
Belobaba, P. (2015). Fundementals of Pricing and Revenue Management. İçinde; P. Belobaba, A. Odoni ve Barnhart, C. (Editörler), The global airline industry. John Wiley & Sons; IATA (2017). YY Fares Retire after Seven Successful Decades, https://www.iata.org/pressroom/pr/Pages/2017-07-06-02.aspx. Yayım tarihi:6.07.2017, (Erişim tarihi: 18.07.2019); IATA Passenger Tariff Worldwide Fares. (2014). International Air Transport Association. Montreal: IATA; Vasigh, B., Fleming, K., ve Tacker, T. (2014). Introduction to air transport economics: from theory to applications (İkinci basım). Surrey: Ashgate.