İç Hat Yolcu Bileti

Havayolu İşletmeciliği

İç hat yolcu bileti, taşıma sözleşmesinin kurulması bakımından bir geçerlilik şartından ziyade, uyuşmazlık hâlinde taşıyıcı ile yolcu arasında bir taşıma ilişkisi kurulup kurulmadığının (ve/ veya böyle bir ilişkinin şartlarının- hükümlerinin) ispatını sağlaması bakımından önem arz etmektedir. Bu nedenle iç hat yolcu biletinin düzenlenmemiş olması, sivil havayolu ile yolcu taşıma sözleşmesinin sıhhatini (kural olarak) etkilemez. Bu bakımdan yolcu bileti, hava taşıma sözleşmesinin kurucu unsuru olmayıp, söz konusu sözleşme için bir ispat aracı olarak nitelendirilmektedir. Ancak biletin ispat gücünün mutlak olmadığı, yani havca taşıma sözleşmesinin akdedildiği yönünde aksi ispat edilebilen (adi) bir karine meydana getirdiği genel olarak kabul edilmektedir.

Taşıyıcı tarafından münferit yolcu taşımacılığı hakkında düzenlenecek olan böyle bir bilette yer alması lazım gelen kayıtlar ise (taşımanın türüne bağlı olarak kimi kanunî değişiklikler ihtiva edebilseler de) genel olarak; a) taşıyıcının adı veya ticaret unvanı ve adresi, b) yolcunun adı ve soyadı, c) biletin numarası ile düzenlendiği gün ve yer, d) taşıma ücreti veya bilet ücretsiz verilmişse buna dair kayıt, e) kalkış, varış ve varsa aktarma yerleri gibi hususlardan müteşekkildir. Ancak yolcu biletinde bu kayıtlardan bazılarının bulunmaması, yine de yolcu taşıma sözleşmesinin sıhhatini etkilememektedir. Öte yandan, yolcu biletinin tanzim edilmemiş olması her ne kadar taşıma ilişkisinin varlığına ve geçerliliğine etki etmemekteyse de bu durum, tarafların bu ilişkinin varlığını/ hükümlerini olası hukukî uyuşmazlıklarda ispat edememeleri sonucunun yanı sıra, bunların taşıma ilişkisinden kaynaklanan kimi talepleri de ileri sürememeleri neticesini doğurabilir.

Örneğin; sivil havayolu ile gerçekleştirilecek iç hat taşımacılık faaliyetinde yolcu biletine ilişkin kanunî düzenlemeler Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 107. maddesinde düzenlenmektedir. Buna göre yolcu taşıma sözleşmesinde, taşıyıcı, yolcuya aşağıdaki kayıtları içeren ve uluslararası standartlara uygun olan bir bilet vermekle yükümlüdür; a) taşıyıcının adı veya ticaret unvanı ve adresi, b) yolcunun adı ve soyadı, c) biletin numarası ile düzenlendiği gün ve yeri, d) taşıma ücreti; bilet ücretsiz verilmişse buna dair kayıt, e) Kalkış, varış ve varsa aktarma yerleri, f) taşımanın bu Kanunda gösterilen sorumluluğun sınırlandırılmasına ilişkin hükümlere bağlı olduğu (f.1). Taşıyıcı, yolcuyu biletsiz veya yukarda yazılı kayıtları içeren bir bilet vermeden kabul etmiş ise, taşıma sözleşmesinin varlığı veya geçerliliği etkilenmez, ancak taşıyıcı bu Kanunun sorumluluğu kaldıran veya sınırlayan hükümlerinden yararlanamaz (f.2). Dolayısıyla iç hat yolcu taşımalarında yolcuya, taşıyıcı tarafından yukarıda anılan kayıtları ihtiva eden bir yolcu bileti verilmemesi yahut verilen bilette, söz konusu kayıtlarda eksiklik bulunması hâlinde taşıyıcı, meydana gelecek zararlardan sorumsuzluk veya sınırlı sorumluluk hükümlerinden yararlanamaz. Başka bir deyişle böyle bir durumda taşıyıcı, yolcunun maruz kaldığı zararlar karşısında (kural olarak) sınırsız sorumlu olur.

İç hat yolcu bileti ücreti, hukuki/ kanunî tabiriyle taşıma ücreti olarak adlandırılmaktadır. Taşıma işi karşılığında yolcu tarafından ödenmesi gereken taşıma ücreti, yolcu taşıma sözleşmesinin zorunlu unsurlarından biri olarak kabul edilmektedir. Nitekim Türk Ticaret Kanunu’nun 850/f.2 maddesinde bu durum “…yolcu taşımada yolcu, taşıyıcıya, taşıma ücretini ödemeyi borçlanır.” şeklinde ifadesini buldu.

Öğretide ücret kavramı geniş yorumlanmaktadır. Öyle ki malvarlıksal değer teşkil eden para, hizmet ve benzeri her türlü kıymet veya edimin, ücret niteliğinde değerlendirilebileceği kabul edilmektedir. Ücretin belirli olması şart olmayıp, belirlenebilir olmasının yeterli olacağı; mutlaka sözleşmenin diğer tarafı olan kişi yani yolcu tarafından ödenmesinin zorunlu olmadığı (yani üçüncü kişilerce de ödenebileceği); miktarının taraflarca serbestçe kararlaştırılabileceği ve/ veya genel işlem koşulları ile önceden taşıyıcı tarafından belirlenebileceği hususları da öğretide taşıma ücreti hakkında mümkün kabul edilen kıstaslar arasındadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Arkan, S. (1982). Karada Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu. Banka ve Ticaret Hukuku Araştırmaları Enstitüsü. Ankara; Kaner, İ. D. (2004). Hava Hukuku (Hususi Kısım) (İkinci baskı). İstanbul; Tüzün, N. (1981). Kara ve Hava Taşıma Hukuku. Ankara; Ülgen, H. (1987). Hava Taşıma Sözleşmesi. İstanbul; Zeyneloğlu, A. (1980). Uygulamalı Taşıma Hukuku. Ankara.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Akkurt, S. S. (2003). Havayolu Taşımacılığında Yolcu Bileti ve Bagaj Kuponu, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21 (1): 277-296; Akkurt, S. S. (2018). Türk Sivil Havacılık Mevzuatı ve Uluslararası Konvansiyonlar Kapsamında Sivil Havayolu ile Yolcu Taşımacılığından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk (İkinci baskı). Ankara.