Şarapsa Hanı

Kervansaray ve Han Han Doğal ve Kültürel Miras Han Mimarlık

(Alanya, Antalya, 1236/1246 - )

Kaynaklarda Şarapsa, Şarabsa, Sarafşa, Şerefsa, Sarafsah, Serapsu Hanı gibi farklı isimlerle adlandırılan yapı, Antalya ilinin Alanya ilçesinde, günümüz Konaklı Mahallesi sınırları dahilinde, Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde, 137 ada altı parselde tescillenmiştir. Alanya’dan Konya’ya ve oradan kuzeye doğru devam eden tarihi kervan yolu üzerinde inşa edilen han, biri yapının doğu ucuna eklenen girişi, diğeri ise kuzey cephede bulunan ana giriş kapısı üzerine yerleştirilen iki kitabeye sahiptir. Portale yerleştirilen kitabeye göre II. Gıyaseddin Keyhüsrev dönemine (1236-1246) tarihlendirilen yapının banisi ve inşa tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, dönemin önemli devlet adamlarından biri tarafından inşa ettirilmiş olabileceği düşünülmektedir. 

Doğu batı doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı yapı, içten on bölüme ayrılmıştır. Yapının doğu ucuna yerleştirilen ve girişi ayrı tutulan bölümün güney duvarına eklenen mihrap ile bu bölüm bir mescit olarak değerlendirilmiştir. Mescit olarak kullanılması dışında ayrıca; bu alanın bir bey odası olarak da kullanıldığı düşünülebilir. Avlusuz, dışa kapalı bir plana sahip yapının genişliği yaklaşık 11,50 uzunluğu ise yetmiş bir metredir. Kuzey cepheden girilen taçkapı, dışarı taşan bir görünümde cephe üzerinde vurgulanmıştır. Basık kemerli bir kapıdan girişin sağlandığı taçkapı düzenlemesi, üstte kavsara ortasına yerleştirilen mermer kitabesi ile sade bir görünümdedir.

Tonoz ile örtülü yapının beden duvarlarını desteklemek amacı ile yerleştirilen destek kuleleri, doğu ve batı cephelerinde üçgen, kuzey ve güney cephelerinde ise eş aralıklarla dizilen dikdörtgen formundadır. Yapıda inşa malzemesi olarak kesme ve moloz taş malzeme kullanılmıştır. Hanın batısında yer alan ve doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen planlı, tek mekanlı yapı kalıntısının, gözetleme kulesi olabileceği gibi han görevlilerinin kullandığı bir kule-konut olabileceği değerlendirilmiştir. 

Kervan yollarının zamanla önemini kaybetmesiyle işlevini yitiren yapı harap, bakımsız ve kısmen yıkılmış bir halde iken, restore edilerek günümüzde yeniden işlevlendirilmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Anonim (1983), Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler I. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları; Aslanapa, O. (2007), Anadolu’da İlk Türk Mimarisi Başlangıç ve Gelişmesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını; Bektaş, C. (1999), Selçuklu Kervansarayları Korunmaları, Kullanımları Üzerine Bir Öneri. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları; Bilici, K. (2007), Şarapsa (Serapsu) Hanı, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları. Editör: Hakkı Acun, ss.393-401; Erdmann, K. (1961), Das Anatolische Karavansaray Des 13. Jahrhunderts Erster Tell, Katalog, Verlag Gebr. Mann., Berlin; Hacıgökmen, M. A. (2002), Şarapsa Hanının Banisi ve Şarapsa Adı, Kafalı Armağanı, s.253-258; İlter, İ. (1969), Tarihi Türk Hanları. Ankara: Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası; Özergin, M. K. (1959), Anadolu Selçuklu Çağında Anadolu Yolları (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü; Şarapsa Hanı Genel Görünüm, http://www.turkishhan.org/sarafsa.htm (Erişim tarihi: 15.06.2024); Şarafseh Hanı'nın Çizimi, Ali Saim Ülgen, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/80729 (Erişim tarihi: 05.06.2024).