Abacıoğlu Hanı
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Kervansaray Han
Konum olarak, Kemeraltı Başdurak Camii’den Arasta’ya ilerlerken Anafartalar Caddesi’nin sağ tarafında, 919. ve 920. sokaklar arasındaki ada üzerinde bulunmaktadır. İzmir Vakıflar Müdürlüğü II. Vakfiye Defteri’nin 258. sayfasındaki kayıtlara göre tarihi Han, XVIII. yüzyıl başında Hacı Mustafa Ağa tarafından yaptırılmıştır.[U1] Ortada bir avlu ve avlu etrafında iki katlı dükkanların yer aldığı asimetrik planlı bir yapı olan Han, düzgün kesme taş, kaba yontma taş ve tuğladan inşa edilmiştir.
Han, Cumhuriyet’in ilan edildiği ilk yıllarda sebze ve meyve hali olarak kullanılmakta ve mal getiren tüccarlar Han’ın üst katındaki odalarda konaklamaktaydı. Aynı zamanda çevre ilçelere yük ve yolcu taşıması yapan motorlu araçların kalkış noktası olarak kullanılmaktaydı. Vakfiyesinde Han’ın özgün mimarisinde dokuz oda ve yedi alt mahzen olarak inşa edildiği yazılıdır. Ancak özgün yapısından günümüze sadece kuzeydoğu ve güneybatı kanatları kalmıştır; diğer bölümlerindeki onarım ve yeni yapılaşmalar sebebi ile tarihi Han özgün niteliğini ve kimliğini kaybetmiştir. Han’ın günümüzdeki halinde sağ tarafında yedi ve avlunun kuzeydoğu kanadının sol tarafında sekiz dükkân yer almaktadır. Sağ tarafta bulunan dükkânlar ile sol tarafta bulunan dükkânların çatı örtü şekilleri birbirinden farklıdır. Sağdaki dükkânların her birinin üzeri ayrı bir semer çatı ile örtülü iken sol taraftakiler tek ve düz bir çatı ile kapalıdır.
Tarihi Han’ın restorasyonu, Konak Belediyesi tarafından yürütülen cephe düzenleme çalışması kapsamında yapılmış Restorasyon çalışmaları esnasında cephe yenileme [D2] ve mülkiyeti özel şahıslara ait olan orta avlu düzenleme çalışmalarının planlaması da Konak Belediyesi’nce üstlenilmiştir. Yapı sahipleri ile işbirliği içerisinde ve Konak Belediyesi denetimde, Han’ın özgün görünümünü bozan çıkma, kat ilavesi, klima gibi ekler temizlenerek cephelerin onarımı tamamlanmıştır. Han’ın avlu kısmında, Konak Belediyesi tarafından planlanmış olan ve 1. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylı zemin döşeme projesi uygulanarak, elektrik ve su tesisatlarının ana kanalları yenilenmiştir. Han’ın tarihi özelliğini bozduğu gerekçesiyle güney cephesindeki betonarme ilave katların yıkımı Koruma Kurulu izni ile gerçekleştirilmiştir.
Yapılan restorasyonlar ve Kentsel İyileştirme Projesi Uygulaması sonucunda Han, 2007 yılında Tarihe Saygı Yerel Ödülü'ne layık görüldü. 2011 yılında dünyanın en önemli mimari yarışmalarından biri olarak kabul edilen Philippe Rotthier Avrupa Mimarlık Yarışması’nda en iyi 30 mimari yapı arasına girerek ödül kazandı. Yapılan çalışmalar sayesinde Abacıoğlu Han’ı günümüzde restoran, kafeterya, gümüşçü, halıcı, derici ve çay bahçesiyle Kemeraltı’nın güzel mola yerlerinden ve turistik alanlarından biri haline gelmiştir.
Referanslar
Aktepe, M. (1971). İzmir Hanları ve Çarşıları Hakkında Ön Bilgi, Tarih Dergisi, (25): 105-154; Kültür ve Turizm Bakanlığı (2019). İzmir, Gezilecek Yerler. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/izmir/gezilecekyer/abacioglu-hani, (Erişim tarihi: 29.12.2019); Pehlivanoğlu, C.K. (2011). Kervanların Uğrak Yeri Şimdi Tescilli Güzel, Abacıoğlu Han, İzmir Kültür ve Turizm Dergisi, (13): 100-103.
