Alay Han

Kervansaray ve Han Kervansaray

XIII. yüzyıl Anadolu Selçuklu dönemine ait ve Anadolu’da yapılan ilk kervansaray olma özelliğini taşımaktadır. Selçuklular döneminde buraya Pervane Ribatı da denilmiştir. II. Kılıçaslan’ın tarafından 1156-1192 yılları arasında yaptırılan kervansaray, Aksaray’a 34 kilometre uzaklıkta ve yaklaşık iki bin metrekarelik bir alana yayılıdır. Göz kamaştıran sarıya dönük renginden dolayı Sarı Han olarak da isimlendirilmektedir.

Avlu kısmından dışa taşan taç kapısı vardır ve geometrik süslemeleriyle bu türdeki han kapılarının erken bir örneğini teşkil etmektedir. Yapının taç kapı dışında bir süslemesi yoktur. Kapıda görülen iç içe sekizgenlerden meydana gelmiş geometrik motif örgülü bordürlere sahiptir. Basık kapı kemeri üstündeki Kilit taşı hizasında, cepheden tek başlı, yandan iki vücutlu, arka ayakları üzerine oturan Arslan kabartması bulunmaktadır. Yüzü tipik Selçuklu stilidir, kuyrukları bacak arasından geçip sırtta son bulmuştur ve kuyruk uçlarında ejder başı yoktur. Arslan figürü ilk çağlardan beri kuvvet, güç, iktidar, hükümranlık sembolü olmuştur. Ancak çift gövdeli Arslan figürü, kuvvetin iki katına çıkmasını anlamını ifade etmektedir. Anadolu’da sadece Alay Han’da görülen bu aslan figürünün sadece II. Kılıç Arslan döneminde ve sadece tek bir yapıda kullanılması ve sonraki dönemlerde de hiç görülmemesi, bu Arslan figürünün II. Kılıç Arslan’la ilgili olduğunu da düşündürmektedir. Bu süsleme geleneğini II. Kılıçaslan döneminden başlayıp, II. Alâeddin Keykubat zamanına kadar süregelen süsleme geleneğine bağlanabilir. Özellikle her iki kapısında da süslemesiz bir şekilde başlayan ve yatık (V) şekilli desene benzeyen süslemeler erken dönem Selçuklu taç kapı bezemelerini andırmaktadır Yapının, kapalı kısmının taç kapısının sağ üst köşesinde, dikdörtgen şekilli bir taş üzerinde iki satırlık bir kitabesi mevcuttur. Kitabeden, günümüze kadar sadece üç kaynakta bahsedilmiştir. Fakat anılan kaynaklarda da farklı şekillerde okunmuştur. Alay Han Aksaray İl Kültür Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Deniz Bekir (2007). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı; Gümüş Deniz, Karaman Gamze (2016). Aksaray-Alay Han’daki Çift Gövdeli Arslan Figürünün Gizemi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, 9 ( 47); https://islamansiklopedisi.org.tr/alay-hani, (Erişim tarihi: 13. 08. 2020).