Otobüs Terminali

Terminal, Havalimanı ve Liman Otobüs Terminali

İnsan veya eşya taşımalarında, araçların indirme, bindirme, yükleme, boşaltma, aktarma yaptıkları ve ayrıca bilet satışı ile bekleme, haberleşme, şehir ulaşımı ve benzeri hizmetlerin de sağlandığı yer olarak tanımlanan otobüs terminali, Fransızca autogare ve terminal kelimelerinden gelmektedir. Terminal, sınırda olan, bir dizinin sonuncusu, son durak anlamındadır. Büyük demiryolu durağı anlamına gelen gar kelimesinden türetilen Otogar, şehirlerarası çalışan motorlu taşıtların yolcularını aldıkları ve indirdikleri yer ya da ilk ve son durak olarak tanımlanmaktadır.

Otobüs terminali, bir toplumdaki sosyal, ekonomik ve ticari gelişimle birlikte ulaşım sisteminin toplumsal bir örgütlenme biçimi olarak ortaya çıkmıştır. Terminaller şu noktalara hizmet eder: Yolcu ve araçların toplanması ve dağılımı, yolcuların bindirilmesi/indirilmesi, yer değiştirme, yolcuların bekleme ve dinlenmesi, araçların muhafazası ve bakımı, yararlananlar ve otobüs firmalarında çalışanlar için imkânlar ve tesisler, yolcu ve araçların hareketlerinin belgelenmesi ve bilgi sistemi ve diğer ulaştırma sistemlerinin entegrasyonu.

1662 yılında at ile çekilen, ilk başlarda sadece zengin kesimin binmesine izin verilen, ilk otobüsler Paris’te ortaya çıktı. Herkes manasına gelen omnibüs ismiyle işletmeye konulsa da zamanla omni bölümü çıkarılıp kısaltıldı. Otobüs taşımacılığı, Birinci Dünya savaşı sırasında küçük sermayelerle kurulmuş otobüs şirketleri ile başladı. Özellikle demiryolu ağı bulunmayan yerleşim alanlarına ulaşımı sağlayarak hızla gelişim gösterdi. İlk dönemlerde belirli bir durağı olmayan otobüsler, ticari karaktere sahip köşe başı eczane ve restoranları bulunan mahallelerden yolcu almaya başladılar. Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarından itibaren fordist üretim modeliyle hızla çoğalan otomobiller ve otoyol ağlarının gelişimiyle birlikte, bu küçük otobüs şirketlerinin yerini büyük sermayelere dayanan şirketler almaya başladı.

1930-1945’li yıllardan itibaren, şehirlerarası taşımacılığın gelişimiyle birlikte, genellikle şehirlerin en kötü bölgelerinde ikinci sınıf bir ticari bina olarak inşa edilmeye başladı. Ancak New York Liman İdaresi Otobüs Terminali ve yeni Chicago Greyhound Otobüs Terminali bu durumun dışında oldukça merkezi konumda inşa edildiler. İlk terminallerden bir olan Louisville’deki mavi emaye kaplı Greyhound Otobüs Terminali, 1935 yılında inşa edildi ve 1970’li yıllarda yıkıldı.

Türkiye’de otobüs taşımacılığı ve terminallerinin gelişimi Avrupa’ya paralel bir seyir izledi. Osmanlı Devleti'nde 1871 yılında ilk kez atlı tramvay kullanıldı, 1926’da yabancı şirketler tarafından ilk otobüsler alındı ve bu işletmeler 1939 yılında millileşti. İstanbul’un ilk otogarı ise 1940’lı yıllarda Sirkeci Garının yanında, Orhaniye Caddesi'nde bulunmaktaydı. Buradan da Sirkeci'den arabalı vapuru ile Anadolu yakasına geçiliyordu. Fakat arabalı vapura otobüs alınması yasaklanınca, 15. 08. 1971 tarihinde Topkapı Garajı hizmete girdi. Anadolu yakasına giden otobüslerde Harem Garı’nı kullanmaya başladı. Büyük İstanbul Otogarı, bilinen adıyla Esenler Otogarı, Türkiye ve Avrupa’nın en büyük dünyanın ise üçüncü büyük otogarıdır.

Günümüzde Türkiye’de hemen hemen her il ve ilçede otobüs terminalleri hizmet vermektedir. Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren demiryolu ağlarının yetersizliği sebebiyle giderek yaygınlaşan karayolu ulaşımı, hem iç hem dış turizm açısından büyük bir önem taşımaktadır. Otobüs terminalleri verdikleri hizmetlerle, sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan değer taşıdığı gibi, her şehre ve şehir içine ulaşım imkânları ile de turizm açısından değer taşımaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Brudevold Sigmund, A. (1951). A Bus Termınal Study For Tacoma, Washıngton (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Washington: Washington Üniversitesi; Doğaner, S. (1996). Türkiye turizm ulaştırması, Coğrafya Araştırmaları, 4: 19-45; Karayolları Trafik Kanunu. (1983). Resmi Gazete (Tarih: 18. 10. 1983, sayı: 18195); Kocamaz Cemil, (2019). Otobüs Terminal Binalarındaki TeknolojiStrüktürel Gelişimin Biçime Etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.