Mut Zeytinyağı

Yemek TARIMSAL ÜRÜNLER Zeytin / Zeytinyağı

Zeytin ve zeytinyağı, köklü bir geçmişe sahip olup insanlık tarihinin en eski dönemlerinden beri varlığını sürdürmektedir. Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde yetişen zeytinin anavatanının Güneydoğu Anadolu’yu da kapsayan Yukarı Mezopotamya ile Güney Ön Asya’nın olduğu genel olarak ifade edilmektedir. 

Besin değeri açısından çok değerli olan zeytinin, farklı aroma ve lezzete sahip çeşitleri bulunmaktadır. Zeytin ağacının meyvelerinden sadece mekanik yöntemlerle elde edilen zeytinyağı doğal haliyle başka bir işleme tabi tutulmadan doğrudan tüketime uygun eşsiz bir bitkisel yağ olarak tanımlanmaktadır. Zeytinyağı kendine has aroması ve benzersiz lezzeti ile mutfaklarda ayrı bir öneme sahiptir. Büyük bir kısmını trigliseritlerin oluşturduğu zeytinyağı E vitamini deposu olmasının yanında aroma, lezzet ve sağlık bileşenleri açısından önem arz eden fenoller, tokoferoller, hidrokarbonlar, lezzet bileşikleri ve steroller olarak sınıflandırılan minör bileşenleri de içermektedir. Lezzetli olduğu kadar sağlık açısından da faydalı olan zeytin ve zeytinyağı Akdeniz beslenme alışkanlıklarının temelini de oluşturmaktadır. Zeytin ve zeytinden elde edilen kıymetli bir yağ olan zeytinyağı Türk mutfak kültüründe birçok farklı sos, salata, meze, yemek ve hatta tatlıların hazırlanmasında kullanılmaktadır. Bu bağlamda zeytin ve zeytinyağının beslenme, mutfak kültürü ve ekonomideki önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır.  

Mut ilçesi, Mersin şehir merkezine 160 kilometre uzaklıkta olup Torosların eteğinde Taşeli platosunda yer almaktadır. Mut yöresi, iklimi ve toprak yapısıyla organik zeytinciliğe son derece elverişlidir. Mut kimyasal kullanılmadan yapılan üretim sayesinde Türkiye’nin önde gelen organik zeytin üretim alanlarından biri haline gelmiştir. Hem Türkiye'de hem de dünyada organik zeytinyağına olan ilginin giderek artması, Mut’un önümüzdeki yıllarda önemli bir organik zeytinyağı merkezi olarak öne çıkmasını sağlayacaktır. Mut zeytinyağı, damakta ve dil ucunda bıraktığı hafif acılık ve yakıcılık hissiyle kalitesini göstermektedir. Aralık ayında toplanan zeytinlerden elde edilen yağlar berrak, altın sarısı renkte ve akışkandır. Olgun zeytinler hem tadı hem de hoş kokusuyla dikkat çekmektedir. Mut’ta üretilen zeytinyağları, kimyasal gübre ve ilaç kullanılmamasından dolayı kendine özgü tat, koku ve aromaya sahiptir. Erken hasatta koyu yeşilden altın sarısına dönük tonlar görülürken, ilerleyen aylarda altın sarısı rengi belirginleşir. Erken hasat zeytinyağının en belirgin özelliği ise dil ucunda bıraktığı hafif burukluk ve yakıcılığın zamanla azalmasıdır. Mut zeytinyağı, meyvemsiliğinde acı badem ve taze kesilmiş çimen aromalarıyla öne çıkar. Ekim ayında erken hasat edilen zeytinlerden elde edilen yağlar, daha koyu renkli, yoğun kıvamlı ve aromatik özellikleri belirgindir. Erken hasatta zeytinin kendine özgü tat ve kokusu daha güçlü hissedilir. Düşük peroksit değeri ve zamanla bozulmayan yapısı sayesinde, uygun koşullarda iki yıl ve daha uzun süre güvenle saklanabilir. Mut zeytinyağı yukarıda bahsedilen ayırt edici özellikleri doğrultusunda Mut Ticaret ve Sanayi Odası'nın başvurusu üzerine, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından “Tereyağı dâhil katı ve sıvı yağlar” ürün grubunda, 17.07.2018 tarihinde coğrafi işaret kapsamında menşe adı ile tescil edilmiştir.

Günümüzde tarım ürünleri ve gastronomik unsurların kullanıldığı temalı festivaller düzenlenmektedir. Bu festivaller, yöresel ürünlerin tanıtımı ve pazarlanmasının yanı sıra ziyaretçilerin eğlenmesi ve bu ürünleri deneyimlemesiyle bölgedeki yerel kalkınmayı desteklemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, zeytin ve zeytinyağı ile öne çıkan bölgelerde ulusal ve uluslararası düzeyde birçok festival düzenlenmektedir. Bu bağlamda kalitesi ve ayırt edici özellikleriyle öne çıkan Mut zeytinyağına dikkat çekmek amacıyla Mut Belediyesi tarafından “Sağlık Zeytinden Zeytin Mut’tan” sloganıyla Mut Zeytin ve Zeytinyağı Festivali düzenlenmektedir.

Referanslar

Akgül, C. (2023). Türk mutfağında zeytin ve zeytinyağının kullanımı ve sağlık faydası, Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 18(67): 127-138. DOI: 10.17932/IAU.ABMYOD.2006.005/abmyod_v18i67008; Çukur, T. ve Kızılaslan, N. (2018). Milas ilçesinde zeytin hasat şenliğinin kırsal turizme katkısı, Tarım Ekonomisi Dergisi, 24(2): 233-241. DOI 10.24181/tarekoder.491281; Durlu-Özkaya, F., Özkaya, M. T., Tunalıoğlu, R., Bayar, R. ve Tunalıoğlu, E. (2018). Anadolu’da zeytin ve zeytinyağlı yemekler rotası, Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(3): 263-274; Mut Zeytinyağı (2025). Erişim adresi: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38170, (Erişim tarihi: 23.06. 2025); Yorulmaz, A. ve Tekin, A. (2008). Zeytin ve zeytinyağı fenolikleri, I. Ulusal Zeytin Öğrenci Kongresi, Balıkesir Üniversitesi 17-18 Mayıs 2008. Balıkesir.

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: