Kömürhan Köprüsü

Tarihi Köprü Köprü

Kömürhan Köprüsü, Elâzığ-Malatya karayolunun 51. kilometresinde bu illerin Fırat Nehri'nin kesiştiği noktada yer almaktadır. Kömürhan Köprüsü, İsmet Paşa Köprüsü ve İzolu Köprüsü gibi farklı isimlerle anılmasına rağmen sıklıkla Kömürhan Köprüsü olarak anılmıştır. Türkiye’nin güneydoğusunda yer alan Elâzığ, Diyarbakır, Mardin, Muş, Van gibi illerin diğer bölgelerde yer alan illerle olan gidiş ve geliş ulaşım ağı tarih boyunca Fırat Nehri üzerinden gerçekleştirilmiştir. Çünkü bölgede yer alan illerin batı tarafından Fırat nehri, kuzeybatı taraflarını Munzur Dağları ve diğer diğer dağlar ile çevrilmiştir. Bu durum doğal olarak bölgenin diğer illerle olan ulaşımını zorunlu olarak Fırat Nehri üzerinden gerçekleştirmelerine neden olmuştur. Bu ulaşım ağı önceleri Elâzığ ile Malatya yolu üzerindeki İzolu kayık geçidi aracılığıyla sağlanmaktaydı.  Ancak bu kayık geçidi ilkim koşullarına bağlı olarak zaman zaman taşkınlara yol açmaktaydı. Ulaşımı bazı dönemlerde zor ve imkânsız hale getiren bu geçidin alternatifi olmadığından ilkel yöntemlerle ve zor şartlarda yapılmaktaydı.

Ulaşım sorununun çözümü için yapılan araştırmalar bölgedeki en uygun yerin, genişliğin 100 metreye kadar düştüğü, izolu kayık geçidinin 13 kilometre kadar ilerisindeki Kömürhan boğazıydı. XIX. yüzyıldan itibaren Kömürhan geçidine bir köprü yapılması düşülmesine rağmen dönemin imkân ve teknolojileri yetersiz kalmaktaydı. Birinci Dünya Savası sırasında askeri hareketliğinin hız kazanması amacıyla İzolu kayık geçidinin yer aldığı mevkiye 543 metre uzunluğunda ahşap bir köprü yapılmıştır. Her yıl taşkınlar neticesinde hasar alan ve yenilenen bu ahşap köprü, 1929 yılına kadar ulaşımı sağlamasına rağmen o yıl meydana gelen sel sonucunda ahşap körü yıkılmış ve kayıklarla ulaşıma geri dönülmüştür. Bu durum doğu ile batı illerini birbirine bağlayan başka bir köprünün bulunmasından, bölgede iktisadi, idari ve askeri problemlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Merkezi yönetimin müdahalesinin gecikmesi üzerine bölgedeki ulaşımın sağlam bir şekilde ilerleyebilmesi için 12.03.1930 tarihinde toplanan İcra Vekilleri Heyetince Kömürhan boğazına betonarme bir köprünün yapılmasına onay verilmiştir.

Kömürhan Boğazı'na yapılması planlanan betonarme köprünün ihalesi 05.07.1930 tarihinde 373.794,31 lira muhammen bedel ile ihaleye çıkmıştır. İhaleyi 322.400 lira ile en düşük teklifi veren İsveç Grubu Nydqvist–Holm (NOHAB) şirketi almıştır. 26.07.1930 tarihinde imzalanan sözleşme neticesinde NOHAB şirketi 01.08.1930 tarihinde köprünün inşaatına başlamış ve 03.04.1932 tarihinde köprünün inşası tamamlanmıştır. 05.10.1932 yılında dönemin Başbakanı İsmet İnönü’nün katılımı açılışı yapılan köprüye Atatürk tarafından “İsmet Paşa Köprüsü” adı verilmiştir. Ancak bu isim pek kullanılmamış ve köprü genellikle Kömürhan Köprüsü olarak anılmıştır. Öyle ki türkülere konu olan “Kömürhan Köprüsü Harput’a Bakar” dizlerinde bahsedilen köprü birinci köprüdür. Yapılan bu köprü dönemi içerisinde dünyanın en büyük altıncı betonarme köprüsü olma özelliğine sahiptir.

1932-1986 yılları arasında bölgedeki ulaşımı sağlayan Kömürhan Köprüsü (İsmet Paşa Köprüsü), Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında inşa edilen Karakaya Baraj Gölü’nün tamamlanması ile sular altında kalacağı öngörüldüğünden yeni bir köprünün yapılması planlanmıştır. 23.02.1983 yılında Yapımı STFA (Sezai Türkeş-Feviz Akkaya) İnşaat A.Ş. tarafından gerçekleştirilen ikinci köprü, 3,5 milyar TL harcanarak 08.04.1986 yılında tamamlanmıştır. Yapılan ikinci köprü Türkiye’nin ilk dengeli konsol köprüsü olma özelliğine sahiptir. 15.06.1986 tarihinde dönemin Başbakanı Turgut Özal tarafından açılmıştır.

2021 yılına kadar ulaşımın sağlandığı ikinci Kömürhan Köprüsü'nün yerine Doğuş İnşaat-Gülsan İş Ortaklığı'nca 186 milyon TL sözleşme bedeli ile 20.12.2013 tarihinde sözleşmesi imzalanmış ve Ocak 2014'te yeni köprünün yapına başlanmıştır. 02.01.2021 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın konferans yolu ile açılışı yapılan yeni köprü, ters-Y tipi kule olarak tasarlanmış olup, 168,5 metrelik tek pilon ve 380 metrelik orta açıklığı ile Dünya literatüründe dördüncü sırada yer almaktadır.

Referanslar

Bayraktar, A., Altunışık, A. C., Sevim, B. ve Türker, T. (2009). Kömürhan Köprüsünün Sonlu Eleman Model İyileştirilmesi, Teknik Dergi, 20(97): 4675-4700; Bayraktar, A., Altunışık, A. C., Sevim, B., Türker, T., Domaniç, A. ve Taş, Y. (2008). Kömürhan Köprüsünün Dinamik Karakteristiklerinin Analitik ve Deneysel Modal Analiz Yöntemleriyle Belirlenmesi, İMO İstanbul Şubesi Bülteni, 98: 10-21; Çakar, E., Şen, K., Kısa, Y., Toprak, A., Olğun, T. N. ve Şahin, M. (2024). Osmanlı Döneminde Kömürhan ve İzoli’de Köprü Yapma Çalışmaları, TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (30): 111-126; Doğuş İnşaat (2020). Kömürhan Köprüsü’nde İki Yaka Birleşt, Dogusinsaat.com.tr website: https://www.dogusinsaat.com.tr/tr/komurhan-koprusunde-iki-yaka-birlesti, (Erişim tarihi: 14. 03. 2025); Haykır, Y. (2024). Atatürk Dönemi Bayındırlık Eserlerinden Biri: İsmet Paşa (Kömürhan) Köprüsü, The Journal of Academic Social Science Studies, 9(50): 563-592; İpek, B. (2022). Kömürhan Köprüsü Harput’a Bakar Türküsünün Söz Varlığı, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 9(17): 1-14; Kale Kaymakamlığı (2025). Kömürhan Köprüs, Malatyakale.gov.tr website: http://www.malatyakale.gov.tr/kopru, (Erişim tarihi: 14. 03. 2025); Karayolları Genel Müdürlüğü (2019). Proje Detay, https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Projeler/ProjelerDetay.aspx?q=16, (Erişim tarihi: 14. 03. 2025); Köpriyet (2015). Kömürhan Köprüsü, https://kopriyet.blogspot.com/2015/12/komurhan-koprusu.html, (Erişim tarihi: 14. 03. 2025); NTV. (2021, January 2). On altı ilin bağlantı noktası Kömürhan Köprüsü açıldı, https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/on-alti-ilin-baglanti-noktasi-komurhan-koprusu-yarin-aciliyor,S_JVAT6LY06MK6dBgU9bzg, (Erişim tarihi: 14. 03. 2025); On senede Türkiye Nafiası 1923-1933. (2025). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/f2aba7d2-2674-4272-85e3-422f39271f0b, (Erişim tarihi: 14. 03. 2025); Şener, S. ve Çağlar, Y. (2016). Kömürhan Köprüsü’nde Düşey Yerdeğiştirmeler. Teknik Dergi, 27(1): 7287-7308; Tanyıldızı, H. (2007) Kömürhan Köprüsünün Nivelman Değişimlerinin İncelenmesi. İçinde;1. Köprü ve Viyadükler Sempozyumu, 29-30 Kasım 2007, Antalya.