Adana Taş Köprü (Theodosius Köprüsü)

Doğal ve Kültürel Miras Tarihi Köprü

Adana’nın Seyhan ile Ceyhan yakalarını birbirine bağlayan, dünya uygarlık tarihine de şahitlik etmiş olan Taşköprü, yüzyıllar boyunca Asya ve Avrupa arasında ordu ve ticari kervanlar için bir bağlantı noktası olmuştur. Taşköprü, dünyanın en önemli ticaret yolu olan ipek ve baharat yollarının da geçiş güzergâhıdır ve dünya üzerinde hala kullanılmakta olan en eski köprülerden biridir. Antik dönemde Seyhan Nehri’ni geçmenin zorluğu nedeniyle, hem kervanların hem de büyük orduların geçişine kolaylık sağlayacak sağlam bir köprüye ihtiyaç duyulmuştur. Tarihte Ortadoğu topraklarına hâkim olan Romalılar için bu köprü, stratejik ve politik açıdan büyük bir öneme sahipti.

Mimari yapısı, banisi ve mimarı hakkında bilgi veren tek belgenin Adana Arkeoloji Müzesi’nde 1266 envanter numarasıyla kayıtlı belgenin 12 satırlık Grekçe bir kitabedir. Alman arkeologların tercümeleri sonucunda kitabede, yapının MS 384 yılında inşa edildiği belirlenmiştir. Buradan hareketle kitabeden elde edilen bilgiye göre yapının Doğu Roma imparatoru I. Theodosius (MS 379-395), mimar Auxentius’a inşa ettirildiği bilinmektedir. Bu kitabe dışındaki birçok kaynakta imparator Hadrianus’un Auxentius’a inşa ettirttiği belirtilse de bu durum Hadrianus’un iktidarda olduğu yıllar MS “11 Ağustos 117 - 10 Temmuz 138” göz önüne alındığında gerçekçi bir bilgi olmadığı söylenebilir. Banisinin Hadrianus olarak belirtilmesinin nedeni, XIX. yüzyılda Kilikya üzerine araştırmalar yapan oryantalist Victor Langlois’in, yapı üzerinde imparator Hadrianus’un köprüyü yaptırdığına dair bir tabletin olduğundan bahsetmesidir. Ancak böyle bir tabletin hem günümüze ulaşmadığı hem de Hadrianus’un hükümdarlık dönemi tarihleri düşünüldüğünde gerçekçi bir bilgi olmadığı söylenebilir.

Yapı, mimari olarak incelendiğinde; 317 metre uzunluğunda 13 metre yüksekliğinde sekiz metre enindedir. Taşıyıcı ayak olarak 21 kemer üzerine inşa edilmiştir. Ancak alüvyon birikmesi sonucu yedi gözünün toprak ile kapanması nedeniyle bugün 14 gözü görünmektedir. MS 525 yılında meydana gelen Anazarbus depreminde, büyük hasar alan yapı kullanılamaz hale gelmiştir. Meydana gelen hasarın giderilmesi için ilk büyük onarımı, Bizans İmparatoru Justinianus (527-565) tarafından yaptırılmıştır. Bu sebepten dolayı bugün köprünün tanıtım levhasında banisinin imparator Justinianus olduğu gösterilmektedir. Yapı bu ve bunun gibi yapılan birçok tadilat neticesinde günümüze kadar ulaşabilmiştir. Adana Taş Köprü, inşa edildiği zamandan 1945 yılına kadar Avrupa’yı Ortadoğu’ya (Suudi Arabistan, Suriye, Ürdün, İsrail ve Irak’ın) bağlayan tek karayolu bağlantısıydı. Bu özelliği ile Seyhan Irmağı üzerinde belli bir döneme kadar geçişi sağlayan tek geçiş yolu olması, tarihi bakımından yapıyı oldukça önemli kılmaktadır. Adana Büyükşehir Belediye meclisinin 2006-2007 yılında kademeli olarak trafiğe kapatma kararı almasına kadar, üzerinden muazzam ağırlıktaki tır, vinç, tank gibi askeri taşıtlar geçmesine rağmen zarar görmeden sağlam kalabilmiştir. Yapı 2007 yılından beri yaya köprüsü olarak kullanılmakta ve şehrin en önemli rekreasyon alanı olarak yerli ve yabancı misafirler tarafından ziyaret edilmektedir.

Referanslar

Gürcan, E. (2014). 9 Maddede Dünyanın Kullanılan En Eski Köprüsü: Adana Taşköprü, https://listelist.com/adana-taskopru/, (Erişim tarihi: 09. 11. 2019); Mendes, S. Akdemir, İ. Akaytar, E. Akan, İ. ve Türkmen, G. (2014). Unutulan Mirasımız: Adana Taşköprü. Ankara: Bilkent Üniversitesi Yayınları; Ramazanoğlu, G. (2009). Adana’da Roma Dönemi Köprüsü: Taşköprü, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1): 305-322; Wikiwand, (2019). Roma İmparatorları Listesi, https://www.wikiwand.com/tr/Roma _imparatorlar%C4%B1_listesi, (Erişim tarihi: 09. 11. 2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/adana/gezilecekyer/tas-kopru804491, (Erişim tarihi: 09. 11. 2019).