Karatepe Kilimi
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Geleneksel El Sanatları
-
2025
Karatepe Kilimleri'nin kökeni, Osmaniye ilinin Kadirli ilçesine bağlı Karatepe Köyü'nde yerleşik dokumacılık geleneğine dayanmaktadır ve bu el sanatının geçmişi MÖ VIII. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Tamamen yün iplerden dokunan bu kilimler, bölgenin doğal bitki örtüsünden elde edilen nar kabuğu, soğan kabuğu, ceviz yaprağı, çam kabuğu, sütleğen, hardal, meşe, boruk, devecik, zakkum, gelincik, sakızlık, hartlap, zeytin gibi bitkilerden üretilen boyalarla renklendirilmektedir. Desen kompozisyonlarında, Anadolu Türk obalarına özgü geleneksel motifler ön planda olmakla birlikte, bölgedeki yerleşik halkın kültürel birikimini yansıtan motiflere de yer verilmektedir.
Karatepe Kilimleri'nde kenarlar çerçeve biçiminde düzenlenmekte ve bu çerçeve içinde baklava dilimi, yıldız, merdiven, küpeli, yar yâre küstü, yar yâre baktı, eli belinde, mihrap, koçboynuzu, taraklı, saç bağı, kurt izi, kurtağzı, yengeç, papatya, sevdi dolaştı ve zikzak gibi çok sayıda özgün motif kullanılmaktadır. Ayrıca hayvan figürleri arasında kurtağzı, kurt izi, kuşburnu, kırlangıç ayağı ve ördek motifleri; bitki temalı figürler arasında ise çam ağacı, gül, pıtrak, lale ve yıldız motifi yer almaktadır. Bu motifler arasında, yörede akıl taşı olarak adlandırılan ve ortası altıgen şeklinde açık olan yıldız benzeri desen de dikkat çekmektedir.
Öte yandan Karatepe Kilimleri'nde desen düzenlemesinde geometrik formlar ön plandadır. Kenar bordürlerinde genellikle daha küçük boyutlu motifler tercih edilirken, ana zemin üzerinde büyük ölçekli desenler kullanılmaktadır. Yapısal açıdan çift taraflı kullanım özelliğine sahip olan kilimler, çözgü iplerinin gergin dokunması ve kirkitin sertçe vurulması sayesinde toz ve kir tutma oranı oldukça düşük olan bir üründür. Bu özelliğiyle Karatepe Kilimleri, örtü, yaygı veya dekoratif amaçlı süs eşyası olarak da kullanım açısından işlevsel ve dayanıklı bir niteliğe sahiptir.
Karatepe Kilimleri ilk zamanlarda yöre halkının gündelik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla işlevsel bir kullanım eşyası olarak bölge kadınları tarafından dokunmaya başlanmış olsa da zaman içerisinde küreselleşmenin etkisiyle yerel kimliğin ötesine taşınarak uluslararası ölçekte tanınan kültürel bir değer niteliğine dönüşmüştür. Bu dönüşümle Karatepe Kilimleri, Osmaniye ve çevresinin tanıtımına katkıda bulunmanın yanı sıra, bölge halkı için önemli bir gelir kaynağı olmuş ve yöresel kalkınmayı destekleyen önemli bir unsur halini almıştır. Bu kapsamda Kadirli Ticaret Borsası tarafından 2020 yılında yapılan coğrafi işaret başvurusu sürecinde, kilimin yöreye özgü bir değer olduğunu kanıtlayan tarihsel, teknik ve kültürel veriler derlenmiş ve Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilerek Osmaniye’nin coğrafi işaretli ürünleri arasında resmiyet kazanmıştır. Böylece Karatepe Kilimi, hem kültürel mirasın korunması hem de yerel ekonomiye katkı sunacak bir marka değeri olarak konumlanmıştır.
Referanslar
https://www.osmaniyedeyatirim.com/haber/karatepe-kilimi-cografi-isaretli-urun-olarak-tescillendi, (Erişim tarihi: 07.04.2025) https://www.kulturportali.gov.tr/portal/karatepe-kilimi (Erişim Tarihi: 10.04.2025) https://9koy.org/kadirlinin-koyunden-dunyaya-yayilan-karatepe-kilimleri.html, (Erişim tarihi: 12.04.2025), https://www.dogaka.gov.tr/haber/karatepe-kilimi-cografi-isaretli-urun-olarak-tescillendi/1962, (Erişim tarihi: 14.04.2025).