Kilim Dokumacılığı

Kavram

Kilim, çözgü ipliklerinin arasından atkı ipliklerinin geçirilmesi ile yatay ve dikey tezgâhlarda dokunabilen tersi ve yüzü bulunmayan havsız dokumalara denilmektedir. Kilim dokumacılığının tarihi çok eski çağlara kadar dayanmaktadır. İlk çağlardan beri insanlar hayvanların yünlerini kullanarak çeşitli dokumalar yapmış ve bu dokudukları ürünleri günlük hayatlarında kullanmışlardır. Çeşitli kazılardan ortaya çıkan buluntular bize bunu kanıtlamaktadır. Kilim dokumacılığı da bu amaçla dokunmuş düz dokuma yaygılar arasında yerini almıştır. İki iplik sistemine dayalı olarak dokunan kilimler genellikle yün ve kıl ipliği kullanılarak dokunmaktadır.

Yüzyıllar boyunca varlığını devam ettirmiş olan kilim dokumacılığı Türkiye’de birçok yörede dokunmuş ve bir kısmında hala dokunmaya devam etmektedir. Anadolu’da dokuma yapan kişiler genellikle duygu ve düşüncelerini halı, kilim, cicim, zili, sumak gibi dokumaların üzerlerine işledikleri motiflerle ifade etmişlerdir. Anadolu’da bu ifade biçimi bir gelenek haline gelmiş olup, günümüzde de varlığını hala devam ettirmektedir. Dokuyucular dokudukları motiflerin ismine yanış demişlerdir. Dokuyucuların dokumalar üzerinde kullandıkları motifler çeşitli anlamlar içermesi ve kişinin sözlü olarak ifade edemediği duygu ve düşüncelerini dile getirmesi bakımından çoğu zaman çok önemli bir iletişim aracı da olmuştur. Ayrıca dokumayı yapan kişilerin çeşitli kötü güçlerden korunma (nazar gibi) için de dokumalar üzerine motifler dokuduğu da bilinmektedir. Dokumalar sadece bir yaygı aracı olmanın dışında bu anlamlarıyla da insanların dile getiremediği duygularının ifade biçimi olması bakımından önemli olmuştur. Kilim dokumacılığı ile uğraşan yörelerde kullanılan yanışlara göre kilimler de isimlendirilmiştir. Kilim dokumacılığı ile uğraşılan bölgelerde dokuyucular yanışları isimlendirirken nesnelerden, tabiat unsurlarından, organ adlarından, bitkilerden ve hayvan adlarından gibi karşılaştığı birçok kavramdan faydalanmışlardır. Kilim dokumacılığı ve diğer dokuma türleri yüzyıllar boyunca sadece kullanım eşyası olarak kalmamış, çağlar boyunca duygu ve düşüncelerin aktarımında önemli bir rol oynayan bir iletişim ve sembol dili olmuştur. Bu bakımdan değerlendirildiğinde kilim dokumacılığı günümüzde de hak ettiği değeri bulması ve turizm açısından da kültürümüzü yansıtacak bir öğe olması açısından gelecek kuşaklara aktarılması ve dokunması için daha çok teşvik edilmelidir.