Şal Şapik Kumaşı
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Hediyelik El Sanatı Somut Olmayan Kültürel Miras Coğrafi İşaretli Ürün UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Geleneksel El Sanatları
-
2025
Şal Şapik Dokuması, çözgüleri çok bükümlü ve ince yün ve atkıları yün ya da tiftik iplik olmak üzere bezayağı dokuma örgüsüyle dokunan bir dokumadır. Şal Şapik Dokuması Şırnak, Batman, Siirt, Bitlis, Muş, Van, Hakkâri illerinde dokunan geleneksel bir dokumadır. Bu dokuma, yörede Şal Şapik, Şal Şepik ve Gej olmak üzere üç farklı ismiyle de bilinmektedir. “Yalnız eskiden beri çevreye özgü bir keçi olan renkli tiftik keçilerinin tüylerini de kullanarak dokunan Şırnak şalı ve bundan yapılan, mahallî ağızda “şal-şapik” denilen erkek giysileri üretimi bir gelenek halinde devam etmektedir” (Tuncel 2010: 110-111). Şal Şapik dokumalarındaki renkler incelendiğinde; kahverengi (doğal yün rengi), siyah (doğal yün rengi), gök mavisi, koyu mavi, mor, kırmızı renklerin kullanıldığı görülmektedir.
Şal şapiğin tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yöre insanı ve giyimine özen gösterenler için tercih edilen, malzeme kalitesi ve dokumasıyla öne çıkan günümüzün önemli kumaşlarından biridir. Dokumanın yapılan giysi adıyla da isimlendirilmesi oldukça ilginçtir. Bitlis Beyi Şeref Han’ın temsili resminde şal şapik dokumasından yapılmış olduğu anlaşılan şal şapiğe benzer giysisi vardır. Bu resim şal şapiğin XVI. yüzyılda kullanıldığını göstermektedir. Günümüzde şal şapik dokuması geleneği sürmektedir ve hala dokunmaktadır Dokumanın eni dokunduğu yere göre değişmekte ve genel olarak 30-40 santimetre eninde dokunmaktadır. Aslında Şal Şapik, dokunduğu yörede üç parçadan oluşan bir erkek giysisinin adıdır. Şal şapik halkın gündelik yaşamda kullandığı giysi iken günümüzde bayramlar ve düğünlerde kullanılmasına swvaBu giysi; şal (geniş boru paçalı pantolon), şepik (uzun kollu göynek) ve yelekten oluşmaktadır. Şal şapik dokumasından don/pantolon, ceket, geleneksel erkek takım elbisesi, şal şapik yelek, entari ve perde yapımında kullanılmaktadır.
Referanslar
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sirnak/nealinir/sal-sapk, (Erişim adresi: 22. 07. 2025); Şal Şapik Mezopotamya’nın unutulmaya yüz tutmuş mirası, Çanakkale Olay Gazetesi, 5 Mart 2024, https://www.canakkaleolay.com/haber/sal-sapik-mezopotamya-nin-unutulmaya-yuz-tutmus-mirasi-60062, (Erişim tarihi: 22.07.2025); Tezcan, Hülya-Uğurlu, Aydın vd. (2021). Şal Şapik Türkiye Dokuma Atlası Anadolu’nun Miras Kumaşları Sergisi Kataloğu (ss. 168-169). (22 Haziran 2021-15 Ocak 2022, Cumhurbaşkanlığı Beştepe Sergi Salonu, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları; Uğurlu, Aydın (1987). Keldani El Dokumacılığı, İlgi Dergisi, 21 (50): 14-17.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sirnak/nealinir/sal-sapk, (Erişim adresi: 22. 07. 2025); Şal Şapik Mezopotamya’nın unutulmaya yüz tutmuş mirası, Çanakkale Olay Gazetesi, 5 Mart 2024, https://www.canakkaleolay.com/haber/sal-sapik-mezopotamya-nin-unutulmaya-yuz-tutmus-mirasi-60062, (Erişim tarihi: 22.07.2025); Tezcan, Hülya-Uğurlu, Aydın vd. (2021). Şal Şapik Türkiye Dokuma Atlası Anadolu’nun Miras Kumaşları Sergisi Kataloğu (ss. 168-169). (22 Haziran 2021-15 Ocak 2022, Cumhurbaşkanlığı Beştepe Sergi Salonu, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları; Uğurlu, Aydın (1987). Keldani El Dokumacılığı, İlgi Dergisi, 21 (50): 14-17.