İvriz Örenyeri

Doğal ve Kültürel Miras Örenyeri

2024

Konya'nın Halkapınar ilçesinde yer alan antik kent, Ereğli’ye on iki, Konya’ya ise yaklaşık 170 kilometredir. İvriz Örenyeri, Bolkar Dağları'ndadır. İvriz’in bulunduğu konum karstik arazi yapısından dolayı su kaynaklarının yanı başındadır. Örenyeri, Geç Hitit Çağı’na tarihlenmekle birlikte kayalıklarda Hitit Kralı Warpalawas döneminde yapılan kabartmalar yer almaktadır. Kabartmaların bu bölgeye yapılması da Hititlerin su kaynakları ve mağaraların yeraltı dünyası ile bağlantılı olduğuna inandıklarından kaynaklanmaktadır. İvriz kaya kabartmaları Tuvana Krallığı'ndan, günümüze gelebilmiş bir eserdir. Tuvana Krallığı'nın başkenti Ereğli'dir ve Hititler tarafından kurulmuştur. Geç Hitit döneminin en önemli eserlerinden biridir. Kabartmalarda iki adet figür yer almakla birlikte bu figürlerden büyük olan ve başlığında yer alan boynuzlardan  Luviler tarafından da kabul gören Fırtına Tanrısı Tarhundas olduğu, diğerinin ise Hitit Kralı Warpalawas olduğu anlaşılmaktadır. Tarhundas, Hattilerin Taru, Hititlerin Teşup’una özdeştir. Tarhundas’ın sağ elinde üzüm salkımı ile asma dalı sol elinde ise başak demeti bulunmaktadır. Tarhundas’ın beden yapısı ve giysisindeki detaylar Hitit Büyük Krallık döneminin etkilerini taşımaktadır. İkonografik olarak bu kabartmanın yapılış amacı, Kral Warpalawas’ın şarap üretmek için diktiği asmalardan bereketli bir hasat alma gayesidir. Zira kabartmalarda her iki figürün arasında bulunan Luvi dilindeki hiyeroglif yazıda “Ben hâkim ve kahraman Tuvana Kralı Warpalawas sarayda bir prens iken bu asmaları diktim. Tarhundas onlara bolluk ve bereket versin” yazmaktadır. Yazının içerdiği bilgiler ele alındığında anıt, tarihteki ilk yazılı tarım anıtıdır. Anıt MÖ 727-742 yılları arasında yapıldığı tahmin edilmekle birlikte 4,20 x 4,20 metre ölçülerindedir. Kral Varpalavas bölgede yaşayan Hitit ve Luvi orijinli halk için bu anıtı yaptırırken tanrı - kral ilişkilerini simgeselleştirmiştir. Hititlerin Anadolu coğrafyasında ki en önemli yapılarından olan bu kabartmalar, özellikle yaz aylarında yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. Su kaynaklarına olan yakınlığı ile de doğal bir mesire alanına çevrilmiş ören yeri bölge turizmi açısından önemli bir tarihi ve doğal merkezlerdendir. 

Yararlanılan Kaynaklar

Bahar, H. (1999). Demirçağında Konya ve Çevresi. Konya: Çizgi Kitabevi; Maner, Ç. ve Kuruçayırlı, E. (2018). İvriz Ambarderesi Kızlar-Oğlanlarsarayı Mağarasında Araştırmalar: Ankara, Belleten Cilt: LXXXII: 785-802; Tiryaki, G. (2001-2002). İvriz Kabartması Işığında Anadolu'da Şarap Tanrı Anlayışı ve Bu Anlayışın Gelişimi Üzerine, Adalya V. 2001-2002: 59-73