Eflatunpınar
Doğal ve Kültürel Miras
-
2020
Konya’nın Beyşehir ilçesine bağlı Sadıkhacı Köyü sınırları içerisinde, Beyşehir Gölü’nün yaklaşık olarak 20 kilometre doğusunda yer almaktadır. Su havuzunun bulunduğu alana doğrudan giden veya yakınlarından geçen bir toplu ulaşım aracı bulunmamaktadır. Anıtın isminin kökeni nereden geldiği kesin bir şekilde bilinmemektedir. Havuza Eflatunpınarı denmesinin, ünlü Yunan filozofundan; Konya kent merkezinde Alaattin Tepesi'nde bulunan Eflatun Mescidi’nden ve anıtı oluşturan granit taşların güneş ışığının altında eflatunumsu bir görünüme sahip olmasından dolayı olabileceği gibi görüşler bulunmaktadır.
Anıtın ve havuzun yapım tarihi yaklaşık olarak günümüzden MÖ 1230 yılına aittir. Hititler, yaşamlarını sağlamada en önemli ihtiyaçlarından biri olan suyu kutsal kabul ederler ve bazı su kaynaklarına da anıt, havuz gibi eserler yaparak buralarda kutsal mekanlar oluştururlar. Anıtın Hitit Kralı IV. Tuthalia veya onun çağdaşı Tarhuntašša’nın yerel kralı Kurunta tarafından yaptırıldığı gibi görüşler bulunmaktadır. Anıt veya havuz üzerinde herhangi bir yazıt bulunmadığı için havuzun kim tarafından yaptırıldığı kesin bir şekilde bilinmemektedir. Ancak IV. Tuthalia döneminde yaşanan kıtlık ve özellikle Ilgın’da bulunan Yalburt Hitit havuzundan dolayı, bu havuzunda Hitit Kralı IV. Tuthalia tarafından yaptırılmış olabileceği söylenebilir.
Havuzun kuzey yönünde bulunan anıtı 16 bloktan oluşmakta ve bu blokların her bir parçasına ayrı işlemeler yapılmıştır. Anıtın en üstündeki yatay yönde uzun blokta büyük bir kanatlı güneş kursu bulunmaktadır. Bu, anıttaki blokların en büyük parçasını oluşturmaktadır. Bu güneş kursunun hemen altında iki adet kanatlı güneş kursu bulunmakta ve bunların her iki tarafında da birer demon (cin) tasviri yer almaktadır. Güneş kurslarının hemen altında oturmuş şekilde tasvir edilen tanrı ve tanrıça figürleri bulunmaktadır. Bu tanrısal varlıkların Hititlerin Fırtına Tanrısı ve Güneş Tanrıçası olduğu tahmin edilmektedir. Tanrı çiftinin arasına üst üste iki demon tasviri; tanrısal figürlerin dışa doğru yanlarına yine üst üste ikişer demon tasviri ve en kenarlara da birer demon tasviri yapıldığı görülmektedir. Anıtın en altında ise beş adet pullu etekleri ile betimlenmiş Hitit dağ tanrısı tasviri yer almaktadır. Bu dağ tanrısı tasvirlerinin bazıları delikli olarak yapılmış ve bunlardan su çıkmaktadır. Bu su çıkan tasvirlerin dağlarda bulunan su kaynaklarını temsil ettikleri düşünülmektedir. Anıtın tam karşısında havuzun karşı duvarında ise yine bir tanrıça figürü bulunmaktadır.
Anıt sanatsal yönden incelendiği zaman Hitit İmparatorluk dönemi özelliklerini göstermektedir. Anıt üzerinde bulunan üç adet kanatlı güneş kursunda ise Mısır etkilerinin izleri görülebilmektedir. Havuzun hemen yakınında üç adet boğa protomu yer almaktadır. Ancak bu boğa protomlarının orijinal yerinde olmadığı, tarihi süreç içerisinde yerlerinin değiştirildiği belirtilmelidir.
Anıtın bulunduğu alanda iki adet temiz su kaynağı bulunmaktadır. Bölgede yapılan araştırmalarda 12 tane başsız boğa heykelciği ve havuzun dibinde adak tabakçıklarından bulunmuştur. Kralın sağlığı için yapılmış olan bir dua metninde, Eflatunpınar anıtını anımsatan izlere rastlanmıştır: Güneş tanrıçasının bir kaynağı fışkırmaktaydı ve şimdi (nasıl yapılmış?) aşağısı (ve) yukarısı taştan yapılmış… kaplı… onu leopar koruyor. Suyu { }bir havuz (dan) akıyor. Çakıl taşları büyük kral labarnayı korusun. O güneş tanrıçasının demiri olsun.
Eflatunpınar, kutsal havuzu ve anıtı, su inancı için yapılmış olan ve günümüze büyük bir kısmı sağlam bir şekilde ulaşan havuz ve anıtların belki de en eskilerinden biridir. Böyle bir anıt ve havuz Hitit başkentinde dahi bulunamamaktadır.
Referanslar
Bahar H. G. ve Karauğuz, Ö. Koçak. (1996). Eskiçağ Konya Araştırmaları I. İstanbul: Fs Yayınları; Bryce, Trevor. (2003). Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum. Ankara: Dost Kitabevi; Collins, Billie Jean. (2007). The Hittites and Their World. Atlanta: Society of Biblical Literature; Darga, Muhibbe. (1992). Hitit Sanatı. Akbank Kültür ve Sanat Yayınları. İstanbul; Kınal, Firuzan. (1956). Konya Gezisi Raporu, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 14(3-4): 55–56.