Hocacihan Hanı
Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han
-
2020
Konya–Aksaray yolu üzerinde, Obruk’un 30 kilometre güneybatısında bulunan Akbaş Köyü'nün yakınlarında yer almaktadır. Akbaşı, Akyokuş veya en yaygın olarak Dibidelik adlarıyla da bilinmektedir. Kitabesi bulunmayan eserin yapım tarihi için iki farklı görüş vardır. Görüşlerden biri 1200–1210 yılları arasını kapsayan ve I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in hâkimiyet dönemi olan XIII. yüzyıl başlarını işaret etmekteyken; diğer bir görüş de XIV. yüzyıl sonu veya XV. yüzyıl başlarında inşa edilen bir Beylikler devri eseri olduğu yönündedir.
Yapının planı, kompleks veya karma olarak adlandırılan ve Anadolu’da gelişen Türk mimarisi kapsamında önemli ticaret yolları üzerinde yoğun bir şekilde inşa edilen kervansarayların tipik bir örneği olarak karşımızdadır. Han şema olarak, birbirine eş büyüklükte bir açık avlu ve avlunun gerisinde yer alan kapalı kısımdan oluşmaktadır. 1989 yılında yapıyı inceleyen Eyice, Erdman’ın 1961 yılında çektiği fotoğrafı ve çizdiği planı aktararak, yapının tam ve doğru bir planının bilinmediğini ve çok harap bir halde olduğunu göstermektedir. Kalıntılardan anlaşıldığı kadarıyla eserin kapalı bölümünün Konya civarındaki kervansarayların genel bir özelliği olan üç nefli plan tipine sahip olduğu, orta nefin her iki yanında beşerden toplam 10 gözlü bir düzende bulunduğu da verilen bilgilerden bazılarıdır. Ayrıca kapalı alandaki tüm birimlerin kemerleri payelere oturmaktadır ve yine tüm birimlerin üzerleri beşik tonozlarla örtülüdür.
Ufak boyutlu bir kervansaray yapısı olan Han’ın inşasında malzeme olarak kaba yonu ve yer yer kesme taş malzeme kullanılmıştır. Yapıda süslemeye dair herhangi bir detay gözlenmemesi ise şehirlerarası yollar üzerinde kurulan ve barınma ve güvenliğin temel amaç olduğu bu tip ticaret yapıları için olağan bir durum olarak karşımızdadır. Han, kültür ve turizm amacıyla kullanılmak üzere, Konya Büyükşehir Belediyesi'ne restorasyon karşılığı kiralanmıştır. 2010 yılında restorasyonu tamamlanan yapının avlusundan geriye hiçbir kalıntı bulunmamakla birlikte, günümüzde yalnızca kapalı bölümü ayaktadır ve bu bölüm restoran olarak işlev sunmaktadır.
Referanslar
Eyice, S. (1989). Akbaş Hanı, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı: (2): 222; Kılcı, A. ve Günel, G. (2013). Anadolu’da İpek Yolu XI – XIV. Yüzyıllarda Yollar ve Kervansaraylar. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları; https://www.konya.bel.tr/bldfoto/10/fen/hocacihan_2.jpg, (Erişim tarihi: 01.05.2020); http://www.turkishhan.org/dibidelik.htm, (Erişim tarihi: 29.04.2020).