Türkiye’nin en güneyinde yer almaktadır. Doğu ve güneyde Suriye, kuzeyde Osmaniye, kuzeybatıda Adana, batıda Akdeniz, kuzeydoğuda Gaziantep bulunmaktadır. Rakımı ortalama 85 metre olan ilin 2019 verilerine göre nüfusu 1.628.894’tür. Hatay; Antakya, Altınözü, Arsuz, Belen, Defne, Dörtyol, Erzin, Hassa, İskenderun, Kırıkhan, Kumlu, Payas Reyhanlı, Samandağ ve Yayladağı ilçelerinden oluşmaktadır. Ekonomisi sanayi, tarım, hayvancılık, dış ticaret ve turizme dayanmaktadır. Son yıllarda yerli ve yabancı ziyaretçilerin her mevsim ziyaret ettiği bir destinasyondur.

Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biridir. Hatay; Sümerler, Babiller, Persler, Grekler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi yüzyıllık geçmişiyle farklı kültürlere ev sahipliği yaptı. Üç semavi dinin yaşadığı kozmopolit bir kenttir. Tarihte her zaman göç alan bir bölge olmasının nedeni verimli toprakları ve ikliminin yanı sıra Anadolu’yu Suriye ve Filistin’e bağlayan Çukurova yolunda kavşak bir noktada olması ve Mezopotamya’dan Akdeniz’e çıkmak için limanlar bulundurmasıdır.

Hatay’ın turizm arzı ve talebi verilerine göre, 2019 yılında destinasyona gelen yerli ve yabancı ziyaretçi sayısı 739.474, geceleme sayısı ise 1.328.148’dir. İç pazarın hâkim olduğu destinasyonda, dış pazarı daha çok Arap turistler oluşturmaktadır. 2020 yılı Ocak ayı itibarıyla ikisi çevreye duyarlı toplam 49 işletme belgeli konaklama tesisi, 2.573 oda ve 5.202 yatak kapasitesine sahiptir. Yatırım belgesine sahip 10 konaklama tesisi de toplam 1.335 odalı ve 2.788 yatak kapasitelidir. Bunun yanı sıra 137 belediye belgeli konaklama tesisi, toplam 3.425 oda ve 8.170 yatak kapasitelidir. Bölgede, toplam yatak kapasitesi yaklaşık 16 bindir. Hatay’da tümü A grubu olmak üzere toplam 101 seyahat acentası faaliyet göstermektedir.

Hatay’a ulaşım hava, demir, deniz ve karayolu ile sağlanmaktadır. Antakya merkez ilçesine 25 kilometre uzaklıkta Hatay Havaalanı bulunmaktadır. Ankara, İstanbul, İzmir ve Kıbrıs’a direkt uçuşlar bulunmaktadır. Demiryolundan ulaşım İskenderun ilçesinden TCDD 6. Bölge’den sağlanmaktadır. Hatay’da denizyolu ile ulaşım gelişmektedir. Kıyı ilçelerinde bulunan liman tesisleri, marinalar ve kıyı tesisler hizmet vermektedir. İskenderun ve Samandağ ilçelerinde bulunan tur tekneleri ile günübirlik turlar düzenlenerek turizme olan katkısı artmaktadır. Hatay’da Yayladağı, Cilvegözü, İslâhiye, Karbeyaz ve Zeytindalı sınır kapısı olmak üzere beş sınır kapısı bulunmaktadır. Bu sınır kapıları Ortadoğu’ya ulaşımda stratejik öneme sahiptir.

Hatay’ın temel çekicilik unsuru inanç ve gastronomi turizmidir. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapması kültürüne yansıdı. Dünyanın ilk kilisesi, Hristiyan isminin ilk defa kullanıldığı yer olan ve UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınan St. Pierre Kilisesi burada bulunmaktadır. Hristiyanların hac görevini yerine getirdikleri yerdir ve Kudüs’ten sonra ikinci merkez olduğu için Ana Kilise denmektedir. Tarihte dünyada aydınlatılan ilk cadde olan Kurtuluş Caddesi’nde bulunan Anadolu’nun ilk camisi olarak geçen Habibi Neccar Camii ile Antakya Katolik Kilisesi de önemli çekiciliklerdendir. Bunun yanı sıra Sarımiye Camii, Protestan Kilisesi, Ulu Camii, Yeni Camii, Ağalar Camii, Şeyh Ali Camii, Ahmediye Camii, Halil Ağa Camii, Hz. Hamza Peygamber Türbesi ve Şeyh Yusuf Türbesi, Hassa’da bulunan Bayezid-i Bestami Hazretleri Türbesi, İskenderun’da bulunan Aziz Nikola Ortodoks Kilisesi ve İtalyan Katolik Latin Kilisesi, Payas’ta bulunan Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi ve Sarı Selim Camii, Samandağ’da bulunan Hz. Hızır Türbesi, Hıdırbey Köyü Musa Ağacı ve St. Simon Stylite Manastırı, Yayladağı’nda bulunan Şeyh Ahmet Kuseyri Türbesi, Barlaam Manastırı, Belen’de bulunan Gazi Abdurrahman Paşa Türbesi ve Belen Kanuni Külliyesi, Reyhanlı’daki Kızlar Sarayı (Kasr El Banet) inanç turizmi açısından önemli örneklerdir.

Hatay 2017 yılında UNESCO yaratıcı şehirler ağında gastronomi şehri seçildi. Böylece yerel lezzetleri de dünyaca tescillendi. 800 farklı yemek çeşidi bulunmaktadır. Festivallerinin de düzenlendiği künefe, kireçte yapılan farklı bir lezzet olan kabak tatlısı, tepsi kebabı, Antakya döneri, humus, biberli ekmek, muhammara bunlardan sadece birkaçıdır. Ayrıca Antakya sürkü (Antakya çökeleği) mahreç işareti olarak belirlendi.

Hatay, her yıl Künefe Festivali, Aba Güreşi Şampiyonası, Antakya Festivali, Habibi Neccar Etkinliği, Hatay’ın Anavatana Katılımı, Antakya Kültür-Sanat ve Edebiyat Günleri, Kırıkhan Bahar Şenlikleri, Kavun Festivali, Arsuz Geleneksel Uluslararası Kültür Sanat Festivali, Akçalı Yumurta Bayramı ve Res-El Seni gibi her mevsimde farklı birçok ulusal ve uluslararası etkinliğe ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca kış aylarında destinasyonda kongre turizmi kapsamında çeşitli bilimsel etkinlikler ve kurumsal toplantılar düzenlenmektedir. Ayrıca farklı illerde Hatay el sanatlarının, tarihi ve kültürel değerlerinin, lezzetlerinin yerli ve yabancı konuklarla buluştuğu Hatay Günleri düzenlenmektedir.

Hatay, inanç ve gastronomi turizmi dışında tarih ve kültür amacıyla seyahat eden ziyaretçiler için de bazı çekiciliklere sahiptir. Antakya’da ortak miras olarak kabul edilen antik kentin özelliklerini yansıtan yapımı iki asır öncesine dayanan Antakya evleri ve sokakları önemli yapılardır. Antakya Kalesi ve Surları ve tarihi Helenistik döneme kadar giden Bakras Kalesi önemli kültür çekicilikleridir. Tarihi Uzun Çarşı, alışveriş yapmak isteyenlerin en çok tercih ettiği yerlerden biridir. Eski Antakya evlerinin arasında yer alan en önemli özelliği içinde camiler, hanlar ve hamamların yer almasıdır. Çarşıda semerciler, demirciler, bakırcılar, sepetçiler, fırıncılar, künefeciler ve buğday pazarı da vardır. Antakya’da bulunan 15 han içinde en eskisi ve en önemlisi olan Kurşunlu Han içinde çeşitli dükkânlar bulunmaktadır. Dünyada mozaik koleksiyonu açısından birinci olan Hatay Arkeoloji Müzesi ve Türkiye’nin ilk tıbbi ve aromatik müzesi de burada bulunmaktadır.

Altınözü’nde bulunan Tokaçlı Köyü bölgedeki tek Arap-Rum Ortodoks Köyü’dür. Bu köy hem inanç, hem kültür hem de gastronomi turizmi açısından önemli değerlere sahiptir. Harbiye (Daphne) Şelaleleri de görülmesi gereken yerlerdendir. Önemli bir ekoturizm merkezi olan Koz Kalesi Köyü’nde Damlasu Mağarası, Deliktaş Mağarası, Eski Kale Köprüsü, Koz Kalesi gibi tarihi yerler mevcuttur. Belen’de bulunan Atik Yaylası ve İskenderun Körfezi’nin seyir terası olan eski ve yeni tip yapıları ile Güzelyayla görülmeye değer bir beldedir. Kanuni Süleyman tarafından 1553 yılında Mimar Sinan’a yaptırılan günümüzde kültür merkezi olarak kullanılan Belen Kanuni Süleyman Camii ve Kervansarayı; han, hamam, medrese ve kalesi ile külliye özelliği taşımaktadır. Erzin’de bulunan İçmeler ve Reyhanlı’da bulunan Hamamat Kaplıcaları birçok hastalığa iyi gelmektedir. Türkiye’nin en uzun sahili bulunan Samandağ’da UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınan Titus Vespasianus Tüneli ve aynı yerde görülmeye değer kaya mezarı (Beşikli Mağara) da bulunmaktadır. Türkiye’nin nüfusunun tamamı Ermeni olan tek köyü Vakıflı da burada bulunmaktadır. Bu köyde kutsal doğum, kutsal diriliş ve Meryem Ana’nın göğe yükseliş yortusu gibi dini tören ve gelenekler devam ettirilerek yerli ve yabancı turistler çekilmektedir.

Hatay’da deniz turizmi, mağara turizmi, doğa yürüyüşü, kuş gözlemciliği, yayla, spor, kültür, termal, kamp-karavan, sağlık, kongre ve fuar turizmi, ekoturizm ve gastronomi turizmi yapılabilmektedir. Bazı projelerle kurvaziyer turizminin de canlandırılması düşünülmektedir. Bunun yanı sıra ahşap oymacılığı, ahşap yakma, buğday sapı örücülüğü, defne sabunu yapımı, ipek böceği yetiştiriciliği ve dokumacılık bölgedeki bazı el sanatlarıdır. Defne sabunu, Samandağ biberi, zeytinyağı, nar ekşisi, ipek dokuma ürünleri, tuzlu yoğurt, sürk, künefe de ilin tanınmasına yarayan başlıca ürünlerdir. EXPO 2021’in Hatay’da düzenlenecek olması destinasyonun tanınması ve turizme katkı sağlaması açısından önemlidir.

Yararlanılan Kaynaklar

Antakya Ticaret ve Sanayi Odası (2019). Hatay Sosyo-Ekonomik Rapor 2018, www.antakyatso.org.tr ›dokumanlar› EKONOMİK RAPOR 2018, (Erişim tarihi: 30.12.2019); Hatay Belediyesi (2019). Turizm, https://www.hatay.bel.tr/, (Erişim tarihi: 28.12.2019); Hatay İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Turizm, https://hatay.ktb.gov.tr/TR-201520/turizm.html, (Erişim tarihi: 31.12.2019); Hatay Valiliği (2019). Şehrimiz, http://www.hatay.gov.tr/sehrimiz, (Erişim tarihi: 28.12.2019); Kültür ve Turizm Bakanlığı (2019). Turizm İstatistikleri, https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9851/turizm-istatistikleri.html, (Erişim tarihi: 30.12.2019); TÜİK (2019). Nüfus İstatistikleri, http://tuik.gov.tr/Start.do, (Erişim tarihi: 28.12.2019); Türkiye Kültür Portalı (2020). Antakya Sürkü (Antakya Çökeleği), https://www.kulturportali.gov.tr/portal/antakyasurkuantakyacokelegi, (Erişim tarihi: 15.01.2020).