Demirhindi Şerbeti

GASTRONOMİ Alkolsüz İçecek Şerbet

Halk arasında genellikle “Hint Hurması” veya “Temir Hindi” olarak  bilinen (Tamarindus indica), baklagiller (Fabaceae) familyasından bir ağacın meyveleri kullanılarak hazırlanan şerbetin adırır. Osmanlı Devleti döneminden günümüze kadar sevilerek tüketilen bir çeşit alkolsüz içecektir. Şerbetin ana malzemesi olarak bilinen Hint Hurması, asasen Afrika kökenli bir bitkinin meyvesidir. Bu bitki hemen hemen bütün tropikal iklimlerde başta Mısır ve Hindistan’da yetişen bodur bir ağaç türüdür. Genellikle 20-25 santimetre boyundaki küçük ağaçlar şeklinde büyüyen bitkinin çiçekleri, dalların ucunda salkımlar halinde bulunmaktadır. Bu salkımların meyveleri “reçel” ve “içit” yapımında da kullanılırken, yaprakları yem olarak değerlendirilebilir. Ayrıca yapraklarının kaynatılması ile elde edilen su içildiğinde, “solucan düşürücü” özelliğe sahiptir. Bu ağacın olgunlaşmış meyveleri baharat olarak da kullanılmakta, ekşi tadı ile turşu, salata ve çorbalara lezzet katan besleyici bir özellik taşımaktadır. Asya ülkelerinde yemeklere verdiği özel tadı ve koyu rengi ile sevilerek tüketilen baharatının suyu sınırlı işlemlerde kullanılır. Demir hindi baharatı iki-üç saat ılık suda bekletildiğinde siyaha yakın bir renk vererek kullanım kolaylığı sağlar. Hint hurmasından elde edilen meyvenin ezilmiş iç malzemesi genellikle 40 çeşit baharatla hazırlanarak, iştah açıcı ve lezzetli bir şerbet haline getirilmektedir. Demirhindi şerbeti lezzetli ve besleyici özelliği ile hemen hemen her mevsim tüketilebilmektedir. Demir hindi şerbeti hazırlanacağı zaman uzun süre kaynatılarak bazı ayrıştırma ve dinlendirme işlemlerinden geçirilmekte, şeker veya bal ileve edilerek tatlandırılmaktadır. Bu bitki özellikle yemek yapımında Asya’da ve Arap ülkelerinde tercih edilse de şerbet yapımında Osmanlı Şerbeti olarak en çok Türkiye’de tüketilmektedir. Eyliya Çelebi’nin günlüklerinde, Osmanlı Devleti zamanında XVII. yüzyıla ait kaynaklarda hemen hemen her evde Demirhindi kaynatıldığı, İstanbul’da şerbetçi esnafının 500 kişi olduğu ve 300 tane dükkanın bulunduğu bildirilmiştir. Ayrıca Demirhindi şerbetinin sadece Müslüman kesim arasında değil, Yahudi ve Hiristiyan inancına sahip kimseler arasında da önemli olduğu bildirilmiştir. Diğer taraftan basılı ilk yemek kitabı olarak kabul edilen Melceü’t Tabbahin’de de Demirhindi şerbetinin nasıl yapıldığı ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Şavkay (2000) tarafından yapılan bir çalışmada ise; Demirhindi şerbetinin, 500 gram Demirhindi, iki çlitre su, 300 gram toz şeker ile kaynatılarak hazırlandığı aktarılmıştır.

 

Referanslar

Anonim1: https://www.gonuldergisi.com/osmanlidan-gunumuze-serinleten-lezzetli-serbetler-ramazan-bingol.html#:~:text=Demirhindi%2C%20halk%20aras%C4%B1nda%20%E2%80%9CTemir%20Hindi,olmas%C4%B1%20sebebiyle%20her%20mevsim%20t%C3%BCketilmekteydi, (Erişim tarihi: 05.10.2025); Anonim2: https://tr.wikipedia.org/wiki/Demirhindi, (Erişim tarihi: 05.10.2025); Bilgin, A. (2020). Osmanlı Kültüründe Şerbet, Toplumsal Tarih, Mayıs, 50-57; Özaltın, B. (2016). Farklı Yöntemlerle Konsantre Edilen Demirhindi Şerbetinin Biyoaktivitesinin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; Şavkay, T. (2000). Osmanlı mutfağı (p. 290). Şekerbank.

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: