Sumak Şerbeti
GASTRONOMİ Şerbet
-
2025
Sumak kelimesi Süryanice kökenli olup "kırmızı" anlamına gelen Sumaqa kelimesinden türetilmiştir. Sumak bitkisi, Türkiye'nin çeşitli yerlerinde somak, titre, somalık, tutum, tatari ve tetri adlarıyla tanınmaktadır. Sumak bitkisi, bir-üç metre boyunda çalı şeklinde bir ağaçtır. 5-15 santimetre boylarında tüylü yaprakçıklara sahiptir. Türkiye’de sumak Ege, Akdeniz (Adana, Antalya, Aydın, Muğla), Doğu Anadolu (Bingöl, Diyar bakır, Malatya, Siirt) ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde doğal olarak yetişir.
Sumak, ekşi tadı ve hoş aromasıyla yemeklerde yaygın bir şekilde tercih edilen bir baharattır. Yemeklerde suyu ve toz hali kullanılmaktadır. Genellikle toz formunda kullanılır. Sumak suyu, sumak tanelerine sıcak su eklenip rengi pembeye dönene kadar bekletilerek elde edilir. Sumak ekşisi ise, sumak tanelerinin uzun süre kaynatılmasıyla hazırlanır. Sumak, çeşitli yemeklerde değişik şekillerde değerlendirilmektedir. Salatalarda, etli yemeklerde, piyazda ve baklagillerde, tavuk ve balık yemeklerinde, pilav ve bulgur içerikli yemeklerde, zeytinyağlı yemeklerde ve mezelerde, ayrıca tatlı ve içeceklerde de yer almaktadır.
Sumak şerbeti, sumak bitkisinin meyvesinden elde edilen serinletici ve hafif ekşi bir içecektir. Genellikle yaz mevsiminde serinletici özelliği ile tanınır. Eski tıpta mideyi yatıştırıcı, sindirimi kolaylaştırıcı ve tansiyonu düzenleyici faydaları nedeniyle kullanılmıştır. Sumak şerbeti, geleneksel tekniklerle hazırlanmış ferahlatıcı ve işlevsel bir içecektir. Hazırlık aşamasında ilk olarak yaklaşık bir çay bardağı tane sumak bir cam ya da seramik kap içerisine konur. Ardından üstüne bir litre sıcak içme suyu ilave edilen karışım, oda sıcaklığına ulaşana kadar bekletilir. Bu aşamada sumağın renk, tat ve antioksidan bileşenlerinin suya geçmesi hedeflenir. Oda sıcaklığına gelen karışım yaklaşık dört-altı saat boyunca kapalı bir şekilde dinlendirilir. Demleme işleminin bitiminde karışım ince bir süzgeç ya da tülbent yardımıyla süzülür ve elde edilen sıvı şerbet olarak tüketilir. İsteğe bağlı olarak tatlandırma yapılabilir. Şerbete doğal bal veya toz şeker eklenerek tadı yumuşatılabilir. Hazırlık aşamasında kaynama gibi sert ısıl işlemler gerçekleştirilmediğinden sumak meyvesinin doğal antioksidan nitelikleri önemli ölçüde korunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında sumak şerbeti, hem geleneksel hem de işlevsel bir içecek örneği olarak değerlendirilebilir.
Ekonomik olarak dünyada ve Türkiye'de önemli bir yere sahip olan sumak bitkisinin meyveleri ve yaprakları çeşitli alanlarda (gıda, ilaç, deri, boya üretimi vb.) kullanılmaktadır. Araştırmalara göre sumak meyvesi ve yaprakları bağışıklık sistemini güçlendiren (antioksidan) özelliklere sahiptir. Aynı zamanda mikropları öldürme veya faaliyetlerini engelleme (antimikrobiyal) etkisi ile bilinir. İltihap önleyici (anti-inflamatuar) faydaları vardır. Ayrıca sindirimi kolaylaştırmaya ve kan şekerini dengelemeye de yardımcı olur. Sumak bitkisi B6, B12 ve C vitaminleri ile kalsiyum, potasyum, magnezyum, yağ, protein ve lif açısından zengin bir içeriğe sahiptir. “Dioscorides ve İbn Sînâ, sumak meyvesini idrar ve gaz söktürücü olarak önermekte; ayrıca bu meyvenin inme gibi kronik hastalıkların tedavisinde de faydalı olduğunu belirtmektedirler." Sumak bitkisinin dizanteri, konjuktivit, karaciğer rahatsızlıkları ve anoreksi gibi durumların yanı sıra yanık ve dermatit gibi cilt hastalıklarının tedavisinde de faydalı olduğu ifade edilmektedir.
Referanslar
Acıbadem Sağlık Grubu. (2025, 19 Temmuz). Sumak nedir, faydaları nelerdir? https://www.acibadem.com.tr/hayat/sumak-nedir-faydalari, (Erişim tarihi: 18. 07. 2025); Aldıoğlu, A. (2022). Sumak ekşi akıtı ve Kahramanmaraş mutfağında kullanımı, Aydın Gastronomy, 6(1): 39–49.; Aldıoğlu, A. (2023). Sumak ekşisi akıtının Kahramanmaraş mutfağında kullanımı ve yeni kullanım alanına yönelik deneysel bir çalışma (Yüksek lisans tezi). Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü; Kavas, H. (2022). Osmanlı mutfağında sumak. VI. International Gastronomy Tourism Studies Congress (ss. 137–147). 6–9 Ekim 2022, Afyonkarahisar; Afyon Kocatepe Üniversitesi. ISBN: 978-605-4444-24-3; Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü. (2020). Sumak fizibilite raporu ve yatırımcı rehberi. https://www.konyadayatirim.gov.tr/assets/upload/dosyalar/sumak-fizibilite-raporu-ve-yatirimci-rehberi.pdf, (Erişim tarihi: 18. 07. 2025).