-
2025
Beta Yeni Han 1554 Kahve Müzesi, İstanbul’un Tahtakale bölgesinde yer alan ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde kahve kültürünün önemli bir merkezi olarak kabul edilen tarihi bir yapı olan ve Beta Gıda tarafından restore edilen Beta Yeni Han içerisinde bulunmaktadır.
Beta Yeni Han, Osmanlı kahve kültürünün doğduğu bölgedeki mimari ve sosyal bağlamı, Goad ve Pervititch haritaları gibi somut kanıtları, arkeolojik bulgular ve akademik sanat tarihi raporlarıyla desteklenen tarihsel bağlamı ışığında, tarihte hâlen kullanılan 1554’te açılmış ilk kahvehane olma özelliğini taşıma potansiyeline sahiptir
Beta Yeni Han’ın XVI. yüzyılda İstanbul’da kahvehane kültürünün başlamasına ilişkin tarihsel belgeler, konumu, isimlendirme geçmişi, işlevleri, arkeolojik bulgular ve tarihsel haritalarla desteklenen bir perspektiften değerlendirilmesi, bu görüşü güçlendirmektedir.
Beta Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Beşir Uğur tarafından keşfedilen yapı ve atıl vaziyette bulunan Han’ın, 2015 yılında renovasyon sürecinin ilk adımı atılmıştır. Birinci derece tarihi eser niteliğinde olan Han’ın tarihi ve kültürel yapısını araştırıp, tarihi dokusunu koruyup aslına sadık kalarak Anıtlar Kurulu ile iş birliği içinde dört yıl süren bir renovasyon gerçekleştirilmiştir. Restorasyonun tamamlanmasıyla yapı, 2019 yılında Beta Yeni Han olarak ziyaretçilere kapılarını açmıştır.
Restorasyon süresinde yapılan kazılar ile kahve tarihinin önemli yapı taşı ve Türk Kahvesi’nin doğuş noktası olan tarihi kahve fırınının keşfedilmesi ile birlikte Beta Yeni Han kahvenin sıfır noktası olarak anılmıştır. Tarihi hana sonradan eklenen bölümde yer alan taş örme fırının, yapılan çalışmalar doğrultusunda 1554 yılında kahvenin kavrulduğu bilinen ilk fırın olduğu ortaya çıkmıştır. Bu fırın, yapılan kazılarla keşfedilmiş ve kahve kültürünün tarihindeki önemli bir yapı taşı olarak kabul edilmektedir.
Türk kahve kültürünün temelini oluşturan tarihi kahve fırınını korumak ve kültürel bir değer olarak topluma kazandırmak amacıyla planlanan kahve müzesine yönelik çalışmalar 2024 yılının Mart ayında resmi sürecin başlatılmasıyla şekillenmiştir. Tarih profesörleri, Türk Kahve Kültürü ve Araştırmaları Derneği, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü danışmanlığında tarihi olaylar hassas bir şekilde yeniden ele alınmıştır. Beta Yeni Han 1554 Kahve Müzesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından İstanbul’un ilk kahve müzesi olarak onaylanmış olup, 5 Aralık 2024 Dünya Türk Kahvesi Günü'nde resmi olarak ziyarete açılmıştır.
Beta Yeni Han 1554 Kahve Müzesi, ziyaretçilere XVI. yüzyılın kahve kültürünü deneyimleme fırsatı sunarken, Türk kahvesi kültürünü koruma ve tanıtma amacını gütmektedir. Müze, hem yerli hem de yabancı turistler için İstanbul'un tarihi ve kültürel zenginliklerini keşfetme noktasında önemli bir destinasyon haline gelmiştir. Bu yapı, geçmişten günümüze kahve kültürünün evrimini gözler önüne sererken, tarihi mirası koruyarak gelecek kuşaklara aktarma görevini üstlenmiştir.
Referanslar
Ayvansarayî, H. H. (1997). Mecmua-i Tarih. İstanbul; Ayverdi, İ. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük - Kubbealtı Lugatı. İstanbul: Kubbealtı Yayınları; Bilecik, G. (2017). Unutulmaya yüz tutmuş bir ticaret hanı: Yeni Han. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(13): 71-94. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.11755; Bingöl, R. (2012). Restoran İşletmeciliği: Restoranlar Nasıl Yönetilir? İstanbul: Timaş; Ersoy Çak, Ş. (2010). Osmanlı eğlence hayatında dans unsurları olarak köçekler, çengiler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 3(5): 82-95; Georgeon, F. ve Gregorie, H. D. (1999). Doğuda Kahve ve Kahvehaneler (E. Özdoğan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; Goad, C. E. (1904). İstanbul Sigorta Haritası. Pervititch, J. (1940). İstanbul Sigorta Haritası; Hafız Hüseyin Ayvansarayî. (1997). Mecmuâ-yı Tevârih (F. Ç. Derin ve V. Çabuk, Haz.). İstanbul: Türk Tarih Kurumu; Heise, J. (2001). The cultural transformation of coffee, Middle Eastern Studies, 21: 33. Peçevî, İ. (1999). Tarih-i Peçevî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları; Kuzucu, K. ve Koz, M. S. (2013). Türk Kahvesi. Yapı Kredi Yayınları. Peçevi, İ. (1866). Peçevi Tarihi; Ortaylı, İ. (1977). İstanbul’un mekânsal yapısının tarihsel evrimine bir bakış, TODAİE Dergisi, 10(2): 77-97; Seçgin, N. (2017). Hasırcılar Han Sanat Tarihi Raporu. MSGSÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü; Ünver, S. (1962). Türkiye’de kahve ve kahvehaneler, Türk Etnografya Dergisi, 39-51; Yaşar, A. (2010). Kahvehane kültürü ve kamusal alan, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 13: 249.
Ayrıca Bakınız
