Aşçılık Programı

EĞİTİM-ÖĞRETİM Aşçılık Programı

Aşçı, çoğunlukla yiyecek ve içecek işletmerinde ve çeşitli mekanlarda tüketilmek üzere yemek hazırlayan profesyonel kişidir. Aşçılık mesleğinin antik çağlarda çıktığına yönelik bilgiler bulunmaktadır. Eski çağlardan XXI. yüzyıla kadar, toplumların değişen ihtiyaçları ve kültürel etkiler, profesyonel mutfakların gelişimini etkilemiş ve şekillenmesini sağlamıştır. Antik çağlarda büyük topluluklar için ortaklaşa kullanılan yemek pişirme alanlarının varlığı bilinmektedir. Saraylarda düzenlenen görkemli ziyafetler, imparatorluklar ve krallıklar tarafından gücün sembolü olarak sergilenen zengin yemek şölenlerine ev sahipliği yapmıştır. Mısır'daki mezar resimleri ve arkeolojik buluntular, Tunç Çağı'nda kentleşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte, Mısır'da uzman zanaatkârların ortaya çıktığını göstermektedir. Bu zanaatkârlar arasında, yemek hazırlama konusunda uzmanlaşmış aşçıların veya sadece bu işle uğraşan kişilerin de bulunmuş olabileceği düşünülmektedir. Antik çağlardan günümüze olan sürede profesyonel mutfaklar ve aşçılık mesleği değişim ve gelişimini sürdürmektedir. Aşçılık mesleği aşçılık okullarının başlangıcına kadar usta-çırak etkileşimi sayesinde öğrenilmekteydi. Aşçılık okullarının ilk olarak 1850’de Avrupa’da ardından 1879 yılında Amerika’da açıldığı bilinmektedir.

Türkiye'de aşçılık mesleği, uzun yıllar boyunca geleneksel usta-çırak ilişkisiyle aktarılmıştır. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde saray mutfakları, bu geleneğin en önemli merkezlerinden biri olmuştur. 1960'lı yıllarda turizm ve otelcilik okullarının açılmasıyla aşçılık eğitimi formal bir yapıya kavuşmuştur. 1985 yılında Bolu'nun Mengen ilçesinde Bolu Mengen Aşçılık Meslek Lisesi açılmıştır. Bu okul Türkiye’de aşçı yetiştiren ilk eğitim kurumu olarak kabul edilmektedir. Üniversite seviyesinde ise ilk olarak 2004 yılında Yeditepe Üniversitesi'nde açılan Gastronomi ve Mutfak Sanatları bölümü ile lisans seviyesinde aşçılık eğitimi verilmeye başlamıştır. 1997 yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesi bünyesinde Aşçılık programının açılmasıyla önlisans düzeyinde eğitime başlanmıştır. Abant İzzet Baysal Üniversitesi’ni sırasıyla Afyon Kocatepe (2001), Anadolu Üniversitesi (2002) ve Gaziantep Üniversitesi (2003) “Aşçılık” programlarının açılışı izlemiştir. Vakıf üniversiteleri kapsamında ise Kapadokya Meslek Yüksekokulu “Aşçılık” programı açan ilk (2006) meslek yüksekokulu olmuştur.

Üniversitelerin meslek yüksek okulları bünyesinde bulunan aşçılık programları Türkiye’de önlisans seviyesinde iki yıllık aşçılık eğitimi vermektedir. Ayrıca bazı üniversiteler bünyesinde uzaktan eğitim veren aşçılık programları da bulunmaktadır. Aşçılık önlisans programları özellikle turizm ve gıda endüstrilerine mutfak, pastane, servis, yönetim ve insan ilişkileri konuları başta olmak üzere gerekli bilgi ve becerilere sahip nitelikli çalışan kazandırmayı amaçlamaktadır. Aşçılık önlisans programlarından mezun olan bireylerin dikey geçiş sınavı ile lisans seviyesinde eğitim veren gastronomi programlarına geçiş hakkı bulunmaktadır. YÖK ATLAS verilerine göre 2025 yılında Türkiye’de 103 farklı üniversitede aşçılık programı bulunmaktadır.

Aşçılık programından mezun bireyler oteller ve restoranların yiyecek ve içecek hizmetlerinde, catering firmalarında, gıda satışı ve üretimi yapan şirketlerin farklı departmanlarında, gıda odaklı içerik üreten medya platformlarında, yemek fotoğrafçılığı alanında ve benzer farklı alanlarda iş fırsatları bulabilirler.

Referanslar

Aksoy, M., İflazoğlu, N. ve Canbolat, C. (2016). Avrupa Aşçılık Tarihi: Antik Yunan’dan Sanayi Devrimi’ne, Journal of Recreation and Tourism Research, 3(1): 54–62; Aşçılık | Anadolu Üniversitesi. (n.d.). Aşçılık Program Tanıtımı https://www.anadolu.edu.tr/acikogretim/turkiye-programlari/acikogretim-fakultesi-onlisans-programlari-2-yillik/ascilik, (Erişim tarihi: 13. 04. 2025); Bişiren, A., & Gençer, K. (2023). Türkiye’deki üniversitelerde verilen aşçılık eğitimi ile gastronomi ve mutfak sanatları eğitiminin karşılaştırılması, Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5(9): 9; Civitello, L. (2011). Cuisine and culture: A history of food and people. John Wiley & Sons. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=uaRl9ZUtBYkC&oi=fnd&pg=PR8&dq=cuisine+and+culture&ots=yZrkLDRdUW&sig=1H-chKbnhzRs6fiKCqt9EGJfU5U, (Erişim tarihi: 13. 04. 2025); Culinary Apprenticeship—History of the craft. (n.d.). Detroit Institute of Gastronomy, https://dig.edu/apprenticeships/history-of-culinary-education, (Erişim tarihi: 13. 04. 2025); Kurnaz, A., Babür, T. E., & Kurnaz, H. A. (2018). Gastronomi Eğitiminde bir sosyal sorumluluk projesi: Mengen ulusal aşçılık kampı, OPUS International Journal of Society Researches, 8(1): 504–520; Zıvalı, E., Yüncü, H. R. ve Akdağ, M. (2023). Profesyonel Mutfakların Tanımı ve Tarihi. İçinde; A. Arman ve Ü. Sormaz (Editörler), Profesyonel Mutfaklar (s. 9). Oğlak Publishing. https://www.researchgate.net/profile/Adem-Arman/publication/376713923_Profesyonel_Mutfaklar_Kitabi/links/659e77b540ce1c5902d38784/Profesyonel-Mutfaklar-Kitabi.pdf#page=9, (Erişim tarihi: 13. 04. 2025); Aşçı. (n.d.). from https://sozluk.gov.tr/?kelime=aşçı, (Erişim tarihi: 13. 04. 2025)