1929-1930 Dünya Ekonomik Krizi birçok ülkede sert bir şekilde hissedilirken, Türkiye’de bu durumdan doğrudan etkilenmiştir. Bu dönemde, mali kaynakların sınırlı olması, mevcut kaynakların Milli Mücadele sırasında tüketilmesi ve nüfus mübadelesi nedeniyle ticaret ve zanaatla uğraşan azınlıkların ülkeden ayrılması gibi etkenler sanayileşmeyi sekteye uğratmıştır. Dönemin yöneticileri, krizden olabildiğince az etkilenmesi nedeniyle içe dönük bir ekonomi politika izlemeyi gözeterek sanayileşmeyi desteklemiş ve bunun üzerine 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu’nu yürürlüğe koymuştur. 1926 yılında ticari hizmetlerden sorumlu devlet kurumu olan Ticaret Vekâleti’nin önerisiyle ülkenin dört bir yanında (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Balıkesir vb.) düzenlenecek Sanayi-i Nefise Sergileri’ne ilişkin talimatname, 12 Eylül 1926 tarihinde İcra Vekilleri Heyeti tarafından onaylanmıştır. Bu kararın ardından 1927 yılında Ankara’da, milli fabrikaların ürünlerinin sergilendiği bir Sanayi Sergisi açılmıştır. Sanayi ve Maden Bankası’nın öncülüğünde Vakıflar (Evkaf) Oteli’nin (özgün adı: Belvi Palas[1]) salonunda düzenlenen sergide, Beykoz Deri Fabrikası, Hereke ve Feshane Dokuma Fabrikaları’na ait ürünler sergilenmiştir. Sergiyi ziyaret eden Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Başbakan İsmet İnönü ve Meclis Başkanı Kazım Özalp, sergilenen ürünleri takdir etmiş, özellikle Hereke Fabrikası’nın ürettiği elbiselik kumaşların yurt dışından ithal edilen ürünlerle aynı kalitede olduğu belirtilmiştir. Hem yerli hem de yabancı ziyaretçilerin ilgi gösterdiği bu sergi, mensucat[2] sanayisindeki gelişmeleri gözler önüne sermiştir. I. Dünya Savaşı sonrasında hissedilen ekonomik sıkıntıların etkilerini hafifletmek, toplumda tasarruf bilincini uyandırmak ve yerli ürünlerin tüketimini özendirmek 14 Aralık 1929’da amacıyla Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyet, 1930 yılında Ankara Türk Ocağı’nda Sanayi Kongresi ile bir sanayi sergisi düzenleme kararı almıştır[3]. Sergi açılması kararından sonra Anadolu’nun dört bir yanında büyük bir ilgi uyanmıştır. Düzenlenecek sergi için bir heyet oluşturulmuştur. Sergilenmek için Ankara’ya getirilecek 80 sandık eşyanın taşımasında Türkiye Devlet Demir Yolları (TCDD), doğu ve Anadolu demiryolu hatlarında indirim uygulamaya başlamıştır. Posta İdaresi, serginin reklamını açılıştan on beş gün öncesinden yapmış, Ankara içi mektuplaşmalarda ise sergiye ait özel renklerde pullar kullanmıştır. Bununla birlikte, sergiye ait görüntüler alınarak hem Anadolu’da hem de Avrupa’da gösterilmesi hedeflenmiştir. 20 Nisan 1930’da Başbakan İsmet İnönü tarafından açılan sanayi sergisi, gün içinde on bini bulan ziyaretçiler tarafından büyük beğeni toplamıştır. Cemiyetin genel sekreteri Rahmi (Köken) Bey, “Halka yerli mallarını tanıtmak, yerli mallarımızın sürümünü arttırmak, evsafını [nitelik] yükseltmek cemiyetimizin en önde gelen vazifelerindendir” ifadeleriyle serginin amacını ortaya koymuştur. Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nin öncülüğünde gerçekleşen sergide, mobilya, trikotaj[4], dokuma, oyuncak ve tütün stantları yer almıştır. Sergi on beş gün süreyle açık kalmıştır. Serginin en gözde köşesi, Vecihi Hürkuş’un[5] icadı olan ‘Vecihi K. VI’ isimli uçak modelinin olduğu yerdi. Kırmızı bir sütunun üzerinde duran ‘Vecihi K.VI’ adlı iki kişilik keşif uçağı modelinin yer aldığı bu bölümde, uçağın kurulumuna ve 1925’te yaptığı uçuşa ait fotoğraflar sergilenmiştir. Ayrıca sergide yer alan sütun üzerindeki bir başka model de, Vecihi Hürkuş’un tasarladığı dört kişilik yolcu uçağıydı. Projesi ve üretimi tamamen Vecihi Hürkuş’a ait olan ‘Vecihi Y. VI’ adını taşıyan bu uçak, saatte yaklaşık 90 kilometre hızla uçabilme kapasitesine sahipti. Mustafa Kemal Atatürk ve Başbakan İsmet İnönü’den büyük ilgi gören Vecihi Bey’in model uçakları, sergi başkanı Rahmi Bey tarafından sergide tutulmuş ve ilerleyen çalışmaları için iktisadi kaynak sağlamak amacıyla İktisat Vekili ile görüşeceğini belirtmiştir.

Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, 1930 Sanayi Sergisi’nin yoğun ilgi görmesi üzerine fazla vakit kaybetmeden, 1931’in Ocak ayında Ankara’da ikinci bir sanayi sergisinin düzenlenmesi için çalışmalar yürütmüştür. Yapılan çalışmaların sonucunda serginin 9 Nisan’da açılması kararlaştırılmış ve ürünlerini sergilemek isteyenlerin 25 Mart’a kadar başvuruda bulunmaları gerektiği duyurulmuştur. Bu yılki sergide, Türkiye’de yeni gelişmekte olan kablo ve lastik fabrikaları ile dökme soba ürünleri öne çıkarken, yerli çikolata fabrikaları, kopya kâğıtları, Ford firmasının otomobilleri, dokumacılar, ipek fabrikaları, çorap üreticileri, deri fabrikaları, kuyumcular ve şapkacılar gibi pek çok sektör de katılmıştır. 10 Nisan’da saat 15.00’te Adliye Vekili Yusuf Kemal Bey tarafından açılışı yapılan sergiye bir önceki yıl 40 firma katılmışken bu sergiye 70 firma katılmıştır. Dokumacılık ve çorap üretimindeki ilerlemeler gözle görülür seviyeye ulaşırken, Ford firmasının sergilediği otomobiller sanayide yeni bir çağın başlayacağının haberini vermiştir. Farklı sanayi dallarına ait geniş bir ürün yelpazesinin sunulduğu sergi, 26 Nisan saat 20.00’de sona ermiştir.

Bir sonraki yıl ise üçüncü sanayi sergisinin 1-15 Mayıs 1932 tarihleri arasında gerçekleştirileceği duyurulmuştur. Saat 15.00’te açılan sergi, ilk gününde 10.000 ziyaretçiyi ağırlamıştır. Girişte ziyaretçileri kişisel bakım ürünlerinin yer aldığı stant karşılarken, ardından kitapçılar, Hereke, Feshane, Bakırköy ve Beykoz fabrikalarının ürünleri sergilenmiştir. Bu yılki sergide, özellikle İpekiş ve Piyale Makarna tarafından düzenlenen yarışmalar dikkat çekmiştir.

1934 yılına kadar düzenlediği sergileri kendisine ait bir yapıya sahip olmadan, farklı kurumlardan temin edilen salonlarda gerçekleştiren Cemiyet, bu duruma kalıcı bir çözüm getirmek amacıyla 1933’te Ankara’da yeni bir sergi binası inşa ettirme kararı almıştır. Hariciye Binası’nın karşısında konumlandırılması planlanan yapının maliyeti 300.000 lira olarak belirlenmiş; bu miktarın 70.000 lirası bankalar tarafından karşılanırken, 100.000 liralık kısmı devlet bütçesinden, kalan 130.000 lirası ise Alpullu Şeker, Aslan Çimento ve Türk Çimento fabrikalarının kaynaklarından temin edilmiştir. Mimar Şevki Bey’in tasarladığı sergi binasının açılışı, Cumhuriyet Bayramı’na denk gelen 29 Ekim 1934’te, dönemin Başvekili İsmet İnönü tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu tarih aynı zamanda Cumhuriyet’in ilanının yıldönümüne denk gelmesi ve başkentteki ilk büyük sanayi sergisinin açılacak olması açısından da ayrı bir anlam taşımaktadır. İstanbul’daki sanayiciler, hükümet temsilcileriyle doğrudan temas kurabilecekleri bu önemli organizasyona büyük bir özenle hazırlanmışlardır. Etkinliğe toplamda 120 firma katılım göstermiş; Sümerbank ve İş Bankası, görsel olarak dikkat çeken stantları sayesinde yoğun ilgi görmüştür. Ziyaretçilerin dikkatini çeken bir diğer bölüm ise Gazi Orman Çiftliği ve Keçiborlu Kükürtlü stantları olmuştur. Özellikle Keçiborlu Kükürtlü standında yer alan ürünler, henüz üretim tesisleri tamamlanmamış olmasına rağmen, dönemin Türkiye’si için oldukça yenilikçi bulunmuştur. Bu durum, daha faaliyete geçmemiş bir fabrikanın dahi ileride ekonomik açıdan büyük katkılar sunabileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca “Lozan’dan Önce ve Lozan’dan Sonra İktisadi Türkiye” başlıklı özel bir bölüm de ziyaretçilerden ilgi görmüştür. Bu bölümde, Türkiye ekonomisinin son yüzyılda geçirdiği dönüşümler istatistiksel veriler ve formüllerle ortaya konmuş; Lozan Antlaşması öncesindeki ekonomik tablo ile sonrasındaki kalkınma süreci karşılaştırmalı olarak sergilenmiştir. Hükümetin hedeflediği etkiyi yaratmayı başaran bu sergi, 17 Kasım 1934 tarihinde sona ermiştir. 

1938 yılında yapılan Ankara Sanayi Sergisi, Atatürk dönemi sergilerin sonuncusu olmuştur. Yürürlükte olan Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun fabrikalara muafiyetler, teşvikler vermesi fabrika sayılarının çoğalmasını sağlamış. Bu durum sayıca çok olan fabrikaların sergilere katılımını da olanaklı kılmıştır. Ancak firmalara sağlanan muafiyetlerin sınırlandırılması sonrası piyasadaki rekabet ortamında fabrika sayıları azalmıştır. Buna bağlı olarak sergiye katılan sergi sayıları da azalmıştır. 
 
[1] Mimar Kemaleddin tarafından tasarlanan Belvü Palas aslında bir konut olarak tasarlanmış fakat o dönemler devlet konukevi olarak kullanılan Ankara Palas'ın dolu olduğu durumlarda kısa süreliğine Ankara'ya gelen bürokratların kalması için otele dönüştürülmüştür. Uzun yıllar boyunca şehrin önde gelen konaklama tesislerinden birisi olan bina 1960'lı yıllarda yıkılmıştır. Eskiden Belvü Palas'ın bulunduğu noktada artık Stad Oteli yükselmektedir. 
[2] Dokuma
[3] Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kurulmadan önce ilk yerli malları sergisi 20 Ağustos- 5 Eylül 1929 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenir (bkz. Duman, 1999: 111-112).
[4] Birden fazla ipliğin ilmeklenmesiyle dikişsiz kumaş elde etme tekniğidir.
[5] Vecihi Hürkuş, 6 Ocak 1896'da doğmuş ve 16 Temmuz 1969'da vefat etmiş, Türk havacılık tarihinin önemli bir ismidir. Savaş pilotu, havacılık mühendisi ve öncü bir şahsiyet olarak bilinir. Türkiye'nin ilk uçağı olan VECİHİ K-VI'yı üretmiştir. Hürkuş, Türk havacılığının gelişimi için önemli adımlar atmış ve genç Türkiye Cumhuriyeti'nin havacılık alanındaki vizyonuna katkıda bulunmuştur. Onun çalışmaları, havacılığın Türkiye'deki gelişimine öncülük etmiştir.