Adana’ya bağlı Yumurtalık ilçesinde, güneybatıdaki küçük bir bölümü ise Karataş ilçesinde bulunmaktadır. Alan, 1991 yılında mesire alanı, 1993 yılında doğal sit, 1994 yılında Tabiatı Koruma Alanı olarak ilan edildi. 2008 yılında Tabiatı Koruma Alanı statüsü değiştirilerek milli parka dönüştürüldü; ancak, 2009 yılında yürütmeyi durdurma kararı alındı. Yürütmeyi durdurma kararı 2016 yılında kaldırıldı. Parkın büyüklüğü 16.979,64 hektardır. Yumurtalık Lagünleri, Çukurova sulak alan sisteminin önemli bir parçası olup Ceyhan Nehri’nin denize döküldüğü nokta ile Yumurtalık Körfezi arasında kalan lagünler, tatlı ve tuzlu su bataklıkları, geniş çorak düzlükler, çamur düzlükleri, sazlıklar, ıslak çayırlar, kumullar ve Halep çamı ormanından oluşan oldukça karmaşık bir yapıya sahip sulak alandır.

Ceyhan Nehri, yaklaşık MÖ 2500 yıllarında Karataş yakınlarından güneydoğuya yönelerek İskenderun Körfezi’ne dökülmeye ve taşımış olduğu malzemeler ile bir delta (Yumurtalık Lagünleri) oluşturmaya başladı. Yaklaşık 4500 yıllık bir süreçte, nehrin büyük taşkınlara neden olması ve sık sık yatak değiştirmesi sonucunda deltada, 30 kilometre civarında bir kıyı kordonu, birçok göl, lagün, menderes ve bataklık oluştu. Ceyhan Nehri, son olarak 1932’de büyük bir taşkında yönünü güneye çevirdi ve bugünkü yerinden denize akmaya başladı. Toplam uzunluğu 425 kilometre olan Ceyhan Nehri’nin su toplama havzası 22.300 kilometrekare olup taşıdığı akarsu bakımından Türkiye’nin sayılı akarsularındandır. Nehrin yıllık debisi 82,9 m³/sn’dir. Nehir üzerinde, yedisi Kahramanmaraş, üçü ise Osmaniye sınırları içerisinde 10 adet baraj bulunmaktadır. Özellikle 1984 yılında Aslantaş Barajı’nın işletmeye alınmasından sonra nehirdeki sediment taşınması ve taşkınlar tamamen önlendi. Barajların yapılması, deltaya su ve sediment taşınmasını engelledi ve deltada kıyı kayıplarına neden oldu.

Milli park alanı içerisinde çok sayıda göl ve lagün bulunmaktadır. Parkta, Çamlık ve Yelkoma Lagün Sistemleri mevcuttur. Alanın kuzeyinde yer alan Çamlık Lagün Sistemi, birbirine küçük doğal kanallarla bağlanan Yapı Gölü, Ömer Gölü, Çamlık Koyu, Darboğaz ve Arapboğazı lagününden oluşur. Su seviyesinin yükseldiği kış aylarında birleşerek tek bir göl halini alırlar. Yelkoma Lagün sistemi ise alanın güneyinde yer almakta olup Eşemen ve Avcıali göllerinden oluşmaktadır. Aslında tek bir sistem olmasına karşın Avcıali ile birbirinden kısmen ayrıldığı için ayrı göller olarak nitelendirilmektedir. Göllerin derinlikleri 20-60 santimetre arasında değişmekte olup son 20 yılda rüzgâr erozyonu ile kumul taşınması nedeniyle sığlaşmaktadır. Alanda bunların dışında birçok küçük göl bulunmaktadır.

Lagün geçmişte, Ceyhan Nehri’nin düzenli taşkınlarıyla beslenmesine rağmen günümüzde yatağa yerleştirilen bir kapaktan sınırlı da olsa lagüne tatlı su verilmektedir. Ayrıca lagün yüzeyine düşen yağış dışında, mevcut kuru dereler ile ıslah edilmiş kuru dereler (Kaldırım, Zeynepli, Deveciuşağı içinden geçen Kamışlı Deresi) vasıtasıyla yağıştan dönen sular, sızma etkileri ve artezyenik beslenmelerdir. Lagünün tuzlu su beslenmesi ise lagün-deniz bağlantıları vasıtasıyla oluşmaktadır. Ayrıca parkın dışında ve içinde yer alan tarım alanlarında, drenaj ve sulama için çok sayıda kanal mevcuttur.

Yumurtalık Lagünü Milli Parkı, sucul ve karasal ekosistemlerden oluşmaktadır. Sucul ekosistemler; göller ve lagün, tatlı ve tuzlu su bataklıkları, sazlıklar, akarsular ve deniz alanından oluşmaktadır. Karasal ekosistemler ise deniz ve lagünler arasında kalan geniş kumul ekosistemleri, Halep çamlığı ormanı ve adalardan oluşmaktadır. Milli parkta bulunan tatlı ve tuzlu su gölleri, tuzlu çayırlar ve bataklıklar, batağanlar, balıkçıllar, ördekler, martılar ve sumrular, saz kedisi, su samuru gibi birçok tür için beslenme, üreme ve güvenli barınma olanağı sağlamaktadır.

Deniz kıyıları, özellikle göçmen kıyı kuşları, martılar ve sumrular gibi su ve deniz kuşlarına beslenme olanağı sağlamaktadır. Kumsallar kimi yerde 100 metreden daha geniştir. Yumurtalık Körfezi kıyı ekosistemleri, nesli küresel ölçekte tehlike altında olan yeşil kaplumbağanın (Chelonia mydas) Akdeniz’deki bilinen tek kışlama alanı; ayrıca bu tür ile iri başlı deniz kaplumbağası (Caretta caretta) da alanda üremektedir. Nil kaplumbağası (Trionyx triunguis) Ceyhan Nehri ağzında çiftleşmekte ve kıyı kumullarında yuvalanmaktadır. Kıyı ekosistemleri birçok bitki türü açısından da eşsiz alanlardır.

Bitki çeşitliliği ve yaban hayatına sunduğu yaşam alanları açısından oldukça zengin olan kumul ekosisteminin uzunluğu 25 kilometre civarındadır. Bu kumullar tüm Akdeniz’de görülebilen en bakir kumullar olup görsel olarak çok güzel manzaralar sunmaktadır. Milli park, genellikle düz bir topografiye sahiptir. Parkın en yüksek yeri sekiz-on metrelik kumul tepeleridir. Bu kumullar, korumada öncelikli 12 bitki türünden dokuzu için önemli yaşam alanıdır. Kumullar pek çok kuş türü için de üreme alanıdır. Son 50 yılda bu kumulların bir kısmı tarım alanlarına dönüştürüldü.

Park, küresel ölçekte nesli tehlikede olan pek çok kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Milli park, Anadolu üzerinden geçen kuş göç yolları üzerinde olup önemli konaklama, dinlenme ve beslenme alanıdır. Parkta, geçmişte 70 bini aşkın su kuşunun kışladığına dair kayıtlar bulunmaktadır. Son 10 yılda bu sayı 18 bin ile 45 bin arasında değişmektedir. Alanda 50 türün ise kesin ürediği bilinmektedir. Yumurtalık lagünleri sahip olduğu özellikler nedeniyle, 19.853 hektar büyüklüğündeki alan 2005 yılında Ramsar Listesi’ne dâhil edildi. Parkta bulunan önemli türlerden bazıları; küçük akbaba, ulu doğan, yelkovan, Sibirya kazı, yaz ördeği, elmabaş patka, büyük orman kartalı, üveyik aladoğan, poyrazkuşu, kızıl kumkuşu, kervançulluğu, Van Gölü martısı, çayır incirkuşu, kızıl kumkuşu, kıyı çamurçulluğudur. Yumurtalık Lagününde en fazla sayıda kışlayan türler fiyu ve filamingodur. Parkta önemli sayılarda kışlayan diğer türler ise, turna, karakarınlı kumkuşu, suna, çamurcun ve karabataktır. Özellikle Yapı Gölü’nde kış aylarında iki binleri aşan sayıda turna toplanmaktadır.

Lagün içerisinde bulunan irili ufaklı birçok ada (Büyükada, Nergis, Adıgüzel, Boğaz, Kule adaları, Kantar, Üçada, Dokuzada ve Uzunada), kuşların üremesi açısından oldukça önemlidir. Adalarda sumrular, bataklıkkırlangıcı ve akçacılıbıt gibi türler yuva yapmaktadırlar.

Türkiye’deki 112 Önemli Bitki Alanı’ndan biri olan ve Akdeniz Fitocoğrafik bölgesi içinde bulunan parkta, günümüze kadar yapılan çalışmalarda 301 bitki türü tespit edildi. Bu türlerden 12’si korumada öncelikli bitki türleridir. Kızılçam ile karışık olarak bulunan Halep çamı ormanları parkın flora açısından alanın en önemli parçasıdır. Ömer Gölü ile Çamlık dalyanı arasında bulunan Halep çamı ormanı, Halep çamının Türkiye’de orman oluşturduğu iki alandan biri olup büyüklüğü 102 hektardır. Çamlık tuzlu taban suyunun etkili olduğu kumullar üzerinde bulunmaktadır. Çamlık’ta korumada öncelikli beş bitki türü de mevcuttur.

Yaban hayatı açısından zengin olan parkta; 37 balık, 29 sürüngen, 34 memeli, 10 iki yaşamlı, 211 kuş türü bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; yılan balığı, kara semenderi, Toros kertenkelesi, Bolkar uysal yılanı, Baran cüce yılanı, leylek, ak pelikan, flamingo, Anadolu sincabı, yaban tavşanı, cüce avurtlak, kuyruksüren (firavunsıçanı), oklu kirpi, çakal, porsuk ve susamurudur. Park, Türkiye’de yaşayan yaklaşık 120 odonata (yusufçuk ve kız böcekleri) türünden 41 tanesini barındırmaktadır.

Alanda, Tabiatı Koruma Alanı statüsünden milli park statüsüne henüz geçtiği için rekreasyon için altyapı çalışmaları yapılmadı. Yumurtalık ilçe merkezine 30 kilometre, Karataş ilçe merkezine ise 35 kilometre uzaklıktadır. Ulaşım, Adana-Karataş-Yumurtalık yolu (70 kilometre) veya Adana-Ceyhan-Yumurtalık yolu (90 kilometre) üzerinden sağlanmaktadır.