-
2020
Mardin merkezinde ana cadde üzerinde bulunmaktadır. XVII. ve XVIII. yüzyıllar arası yapılmış olabileceği düşünülen yapının net olarak kim tarafından yaptırıldığını gösteren bir kitabe günümüzde bulunmamaktadır. Tamamen taş malzemeden, iki katlı olup zemin katı açık avlulu ve dört eyvan plan şemasına göre inşa edildi. Han ilk defa Karl Müller tarafından incelenerek ve yapının planı çıkarılmıştır. Han’ın ana caddeye bakan güney cephesinin ortasında bulunan dikdörtgen şeklindeki eyvandan yapıya ulaşılmaktadır. Sokağa bakan eyvan beşik tonozlu, avluya bakan eyvan ise çapraz tonoz örtülüdür. Her iki bölüm ortadaki bir sivri kemer kapı ile birbirinden ayrılmaktadır. Sokağa bakan eyvanın her iki yanında kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen forma sahip beşer adet dükkân mevcuttur ve beşik tonoz örtülüdür. Ortada bulunan ana eyvanın her iki yanında aynı formda düzenlenmiş üçerden altı adet oda görülmektedir. Odalardan üçü doğu doğu-batı yönünde, üçü kuzey-güney yönündedir. Üzerleri de aynı yöndeki beşik tonoz örtü ile kapalıdır. Tüm odalar düz birer kapı ile revaklara açılmaktadır.
Avlunun zemini kesme taş malzemedir. Avlunun doğusunda eski planda bir kuyu bulunmaktadır. Avlunun doğu ve batı kanadında ve odaların boydan boya uzanan dikdörtgen formunda birer ahır vardır. Doğudaki ahıra geçişi sağlayan eyvan köşeleri pahlanlanarak batıdaki ahırın duvarına da sonradan yedi adet niş açılmıştır. Avlunun güneyindeki giriş eyvanının her iki yanından merdivenler ile yukarı çıkılmaktadır. Batıdaki merdivenler orijinal iken doğudaki merdivenler sonradan eklenmiştir. Yapının kuzeyinden, avlunun kuzey duvarındaki açıklıkla bağlantılı bir kaya oyma su kanalı mevcuttur. Kuzeyden gelen üç farklı kanal önlerinde bulunan yatay bir kanala bağlandıktan sonra kuzeydoğudaki odaya yönlendirilmektedir.
Günümüzde artık mevcut olmayan kuzey kanatta yedi tane oda bulunuyordu. Bu odalardan doğuda iki, batıda bir tanesi doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen bir plana sahipti ve üzerleri de aynı yönde uzanan beşik tonoz ile örtülüydü. Doğuda bulunan iki alan iki pencere ve bir kapı ile batıdaki alan bir kapı ve iki pencere ile hareketlendirilmişti. Zemin kattaki eyvanın üzerinde yer alan oda ise çapraz tonoz örtülü olup bir kapı ve bir pencere güney cephesinde bulunmaktaydı. Güney kanatta ise dokuz adet oda vardır. Bu odalardan köşedekiler doğu-batı yönünde dikdörtgen bir plana, diğerleri kuzey-güney yönünde uzanan bir plana sahiptir. Köşedeki odalar ortadaki bir sivri kemer ile ikiye bölünmüş olup iki adet çapraz tonoz ile örtülüdür. Günümüzde doğu köşesindeki odanın üstü düz dam şeklindedir. Zaman içerisinde asıl plan üzerinde birçok değişiklik yapılarak günümüzdeki son haline geldi. Han’ın, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün mülkiyeti olması ve üst katının bir zamanlar otel olarak kullanılması nedeniyle yapının güney cephesinde Vakıflar Oteli yazmaktadır. Yapının içinde restoran ve kafe hizmetleri verilmektedir.
Referanslar
Erdal, Z.. (2019). Mardin Hacı Sadık Ağa -Sürur- Hanı(Gümrük) Çarşısı. Usad, 11: 63-94; https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/mardin/gezilecekyer/surur-hani, (Erişim tarihi: 15.08.2020).