Sultan Camii ve Külliyesi

Doğal ve Kültürel Miras Cami Külliye

Sultan Camii ve Külliyesi, Manisa merkezde Mimar Sinan Mahallesi’nin sınırlarındaki İzmir Caddesi’ndedir. Klasik dönem Osmanlı mimarisinin Ege Bölgesi’ndeki nadir anıtsal yapılarından olan Sultan Camii ve Külliyesi Manisa’nın tarihi ve kültürel sembollerinden biridir. Sultaniye Külliyesi olarak da bilinen bu kompleks Yavuz Sultan Süleyman’ın eşi, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi olan Valide Ayşe Hafsa Sultan tarafından Mimar Acem Ali’ye yaptırıldı. Külliye, cami, medrese, sübyan mektebi, darüşşifa, hanhan ve hamamdan oluşmaktadır. Külliyenin inşaatına 1513 yılında başlanmıştır. Cami ve ona bağlı bazı binalar 1523’te, hamam 1538’de, darüşşifa 1539’da tamamlanmıştır. Külliyenin ana yapısı olan cami, enine dikdörtgen planlı olarak kesme taş ve tuğladan yapılmıştır. Caminin tek şerefeli iki minaresi bulunmaktadır. Minareler, son cemaat yerinin iki köşesinde olup 30 metre yüksekliğinde ve kalınca gövdelidirler. Camii 12,30 metre çapında merkezi bir kubbe ile örtülü harim, daha alçak tutulmuş ikişer küçük kubbeyle örtülü iki yan mekân ve beş gözlü son cemaat yerinden oluşmaktadır. Bütün kubbe geçişleri pandiflerle sağlanmıştır. Ferah ve aydınlık olan caminin iç mekânı; rumi süslemeleri, renkli bordürleri, barok süslemeleri ve çinileri ile göz alıcıdır. Camiinin mihrap ve minberi mermerden yapılmıştır. Minber oyma ve kabartmalıdır. Mihrap alçı kabartmalarla bezelidir. Sultan Camii, mesur macununun halka saçıldığı cami, olması nedeniyle Mesir Camii olarak da bilinmektedir. Şifalı bir yiyecek olduğu kabul edilen mesir macununun ortaya çıkışı tarihsel bir öyküye dayanmaktadır. Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Hafsa Sultan, Manisa’da nedeni anlaşılamayan bir hastalığa yakalanır. Bu hastalığa çare için Sultan Camii Medresesi’nin başhekimi Merkez Efendi, 41 çeşit bitki ve baharatın karışımından oluşan bir macun hazırlar. Mesir macunu ismiyle günümüze kadar ulaşan bu şifalı karışım, Hafsa Sultan’ı kısa sürede sağlığına kavuşturmuştur. Yardımsever kişiliğiyle bilinen Hafsa Sultan, iyileşmesini sağlayan mesir macununun her yıl Nevruz haftasında halka dağıtılmasını ister. Küçük kâğıtlara sarılan macun, Sultan Camii’nden halka saçılır. O günden bu güne her yıl Nevruz haftasında Sultan Camii etrafında toplanan halka, şenlikler eşliğinde mesir macunu dağıtılmaktadır. Manisa kenti ile özdeşleşen mesir macunu şenliklerine yurtiçinden ve yurtdışından birçok turist katılmaktadır.

Külliye içindeki diğer önemli eser darüşşifadır. Darüşşifa, Osmanlılar döneminde kadınlar tarafından yapılan ilk şifahane olmasıyla önemlidir. Külliyenin diğer birimlerinden olan medrese ana binanın girişinde kuzeyde yer alan 10 odalı bir yapıdır. Külliyede ayakta kalan diğer birimler; sıbyan mektebi ve hamamdır. Külliyenin ayakta kalan birimleri çeşitli tarihlerde onarımdan geçerek günümüze kadar ulaşabilmiştir. İlk olarak 1969 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tamamen restorasyondan geçen külliye eski durumuna uygun bir hâle getirilmiştir. En son olarak 2007 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Sultan Camii restorasyondan geçirilerek 21. 03. 2008’de 468. Mesir Festivali'nde tekrar ibadete açıldı. Günümüzde medrese, Ayşe Hafsa Sultan Kız Kur’an Kursu, sıbyan mektebi Mesir Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği binası, darüşşifa Celal Bayar Üniversitesi’ne bağlı bir birim olarak kullanılmaktadır. Hamam ise aslına uygun olarak işlevini sürdürmektedir. Kurtuluş Savaşı sırasında çıkan yangında tahrip olup yıkılan hankah ve imarethane binalarının bulunduğu alan sonraki yıllarda park şeklinde düzenlenerek Sultan Parkı olarak hizmete açılmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar

Gürdal, M. (2014). Türkiye Turizm Coğrafyası (Genişletilmiş ikinci basım). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık; Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Sultan Camii ve Külliyesi, https://manisa.ktb.gov.tr/TR-152049/mesir-macunu-mesir-festivali-ve-sifahane.html, (Erişim tarihi: 10.10.2019); Sert, F.Y., Alpaslan, H.İ. ve Karaman, Ö.Y. (2017). Manisa Sultan (Mesir) Cami’sinin Akustik Özelliklerinin Değerlendirilmesi, Sanat Tarihi Dergisi, 26(2): 243-259.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Doğan, Y. (1997). Hafsa Sultan Külliyesi. Türkiye İslam Ansiklopedisi, Cilt 15 (ss. 123-124). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.