İnanç Turizmi
Kavram Turizm Çeşitleri Üretim Yönetimi ve Pazarlama
-
2019
İnanç turizmi faaliyetleri arasında dinî organizasyonlar olarak, hac gezileri, türbe ziyaretleri, dinî toplantılar veya kamplar ile dinî gösteriler, törenler veya dinî bayramlara ilişkin festivaller sayılabilir; bu faaliyetlere katılan ziyaretçilerin amaçları arasında ise dinler hakkında bilgi sahibi olmak, gönüllü yardım çalışmalarında bulunmak, meditasyon ve dua yoluyla rahatlamak, affedilmek için günah çıkartmak veya dilek tutmak bulunabilir. İnanç turizminin tarihine ilişkin olarak, paleolitik çağda insanlar kendileri için kutsal olan yerleri ruhsal rahatlama amacıyla ziyaret etti; fakat bu çağda insanlar nesnelere taptı. Anadolu’daki ilk tapınak neolitik çağda inşa edilmiş olan Göbeklitepe’dir; üzerinde sembol ve hayvan kabartmaları bulunan dikili taşlardan oluşmaktadır. Bronz çağında insanlar kendilerine dağlarda yaşadıklarını düşündükleri Tanrılar yaratmaya başladı; dinî amaçlı gezilerin en eskilerinden biri olarak, MÖ 3000 yılında Sümerler’de Lagaşlı Gudea Isin’e bereket ve sosyal adalet getiren Tanrıça Nanşe’nin mabedini ziyaret etmek için uzun bir seyahate çıktı. MÖ 1500 yılında ise, Eski Yunanlılar, Demeter ile kızı Persepone’ye sağlıklarına kavuşmak için dua etmek için Eleusis’in mabedine giden kutsal yolu kullandı; Eski Yunanlılar ibadet amaçlı festivaller ile tiyatrolar düzenledi, hatta dağlara tırmandılar.
MS I. yüzyıldan itibaren Hz. Musa’nın izinden giden Yahudiler, Ağlama Duvarı olarak bilinen Batı Duvarı’na Romalılar tarafından sürgünlerini anmak, adak adamak ve dua etmek amacıyla geldiler, çünkü Tevrat’a göre (Midraş, Sayılar, 11/3), Tanrı bu duvarı hep koruyacak ve kollayacaktır. Hz. İsa’nın Hristiyanlık dinini yaymasından sonra, MS II. yüzyıldan itibaren hastalar iyileşmek için yaşayan azizleri ya da mabetlerini ziyaret etmeye başladı. İslamiyet’te kıble olarak kabul edilen Suudi Arabistan’da Mekke’deki Kâbe’yi tavaf etmek hac olarak tanımlandı. MS 632 yılında Hz. Muhammed ashabıyla birlikte bir hac gerçekleştirdi; fakat haccın MS 631 yılında durumu iyi olan Müslümanlara farz kılındığı ve ilk haccı Hz. Ebû Bekir’in yönettiği kabul görmektedir. Hac İslamiyet’e göre Zilhicce ayında yapılmaktadır. Tüm dinlerde geçmişten günümüze miras kalan hac ibadetleri olduğu gibi, kutsal kişilerin eşyaları ve yaşadıkları mekânlara da önem verilmektedir.
XX. ve XXI. yüzyıllarda ise, yukarıda belirtilen tarihi mekânlara ek olarak, dünyanın farklı ülke ve şehirlerindeki inanç turizmi merkezleri arasında, (i) Bangkok’taki Zümrüt Buda Tapınağı gibi kültürel değeri olan yerler, (ii) Peru’daki Machu Picchu gibi arkeolojik kalıntılar, Giza piramitleri gibi mezarlık alanlar, (iii) Hindistan’daki Amristar gibi küçük ibadethaneler, (iv) Roma ve Kudüs gibi bazı dinler için kutsal kentler, (v) Tibet’teki Potala gibi tapınaklar, (vi) Peru’daki Nazca Çizgileri gibi gizemli resimlerin bulunduğu geniş alanlar, (vii) Nepal’deki Everest Dağı ile Yunanistan’daki Athos Dağı ile Japonya’daki Fuji Dağı, Şili’deki Rapa Nui ve İngiltere’deki Lindisfarne gibi kutsal adalar, (viii) İspanya’daki Santiago de Compostela gibi haç bölgeleri ve (ix) tarihten ders almak için gezilmesi gereken farklı dinî veya etnik gruplarla ilgili olan Polonya’daki Auschwitz-Birkenau Yahudi Soykırımını alanları gibi dinden bağımsız tarihi bir olayı hatırlamak amaçlı ziyaret edilen yerler bulunmaktadır. Katolikler için 1929’da kurulan Vatikan papalık devleti, Bahailer için ise Hayfa’da bulunan Evrensel Adalet Evi kutsaldır ve hac yeridir. Turistlere tanıtılması gereken Türkiye’deki inanç turizmi alanlarından bazıları Ankara’da 425-1427 yılları arasında yapılan Hacı Bayram Camii ve Türbesi, MÖ II. yüzyılda inşa edilmiş olan Augustus Tapınağı, önemli Yahudi bayramlarında açık tutulan Samanpazarı Sinangogu’dur.
İstanbul’daki inanç turizmi alanları arasında ise; XVI. yüzyılda Fethiye Camii’ne çevrilen Pammakaristos Manastır Kilisesi, Topkapı Sarayı I. avlusunda bulunan VI. yüzyılda İmparator Justinianus zamanında inşa edilen Aya İrini, 1951 yılında açılan Neve Şalom Sinagogu, 1886’dan beri hizmet veren İtalyan Sinagogu, XVII. yüzyılda yapılan Zülfaris Sinagogu bulunur.
İzmir’de de MS II. ve III. yüzyıllardan beri hizmet sunan İzmir Kilisesi, Karataş Beth İsrael Sinagogu, MS IV. yüzyılda inşa edildiği düşünülen 1967’de Papalık tarafından kutsal yer ilan edilen Selçuk’taki Meryem Ana Evi ile Bizans İmparatoru Justinianus’un MS VI. yüzyılda Aziz Jean adına yaptırdığı Aziz Jean Bazilikası ve İncil’de belirtilen yedi kilise içinden yeri bilinen tek kilise olan Bergama Kilisesi inanç turizminde önemli yer oynayan yapılardandır. Bununla birlikte, Tarsus’ta, 1102 tarihinde inşa edilmiş olan ve 1415 yılında Ramazanoğlu Ahmet Bey tarafından camiye dönüştürülen Aziz Pavlus Katedrali vardır. Konya’da ise çekirdeği 1230 yılında yapılmış olan Mevlâna’nın babası Sultan-ul Ulema Bahaeddin Veledin’e ait bir türbeden oluşan Mevlâna Türbesi ve Dergâhı bulunmaktadır. Ayrıca Hz. Nuh’un gemisinin üzerine çıktığına inanılan Ağrı Dağı ile Hz. İbrahim’in putlara karşı çıktığı için ateşe atılması üzerine ateşin suya, odunların ise balıklara dönüşmesiyle oluştuğu anlatılan Şanlıurfa’daki Balıklı Göl doğal inanç turizmi merkezleridir. İnanç turizmi, insanların farklı inançlar hakkında bilgi edinmesini veya kendi inancını pekiştirmesini ve ruhsal açıdan rahatlamasını sağlamaktadır.
Referanslar
Erul, B. (2012). Vedâ Haccı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (ss. 590-591). İstanbul. https://islamansiklopedisi.org.tr/veda-hacci, (Erişim tarihi: 30.07.2019); Griffin K.A. and Raj R. (2017). Editorial: The Importance of Religious Tourism and Pilgrimage: Reflecting on Definitions, Motives And Data, International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage, 5 (3): 2-9; Kurt, A. ve Göler, M. (2017). Anadolu’da İlk Tapınak: Göbeklitepe, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21 (2): 1107-1138; Munro, D. (2017). Historical Perspectives of Shifting Motives for Faith-Based Travel, International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage, 5 (2): 17-25; Kültür ve Turizm Bakanlığı: Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü: Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü. (2019). İnanç Turizmi ve İllerde Yer Alan Önemli Eserler, https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9952/inanc-turizmi-ve-illerde-yer-alan-onemli-eserler.html, (Erişim tarihi: 30.07.2019).
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Stockman, R. H. (2013). The Baha’i Faith: A Guide for the Perplexed. Londra ve New York: Bloomsbury Academic; Tanyu, H. (1988). “Ağlama Duvarı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (ss. 474-475). İstanbul. https://islamansiklopedisi.org.tr/aglama-duvari, (Erişim tarihi: 30.07.2019); Whiting, S. (1999-2012). Top 10 Guide to Key Rome Sights. Boston: The Internationalist.