Sinop'un Ayancık ilçesinde, yüzyıllara dayanan geleneksel keten üretimi ve dokuma kültürü, Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) desteğiyle hayata geçirilen Sinop Keten Müzesi aracılığıyla günümüzde yeniden görünür kılınmıştır. Türkiye’nin ilk keten müzesi olarak nitelendirilen bu yapı, XIX. yüzyılda inşa edilen ve metruk halde bulunan Kuş Üzümü Konağı’nın restorasyonu ile kültürel mirasın korunmasına katkı sunmuş; aynı zamanda kırsal turizmin ve kültürel farkındalığın gelişmesini destekleyen önemli bir projeye dönüştürülmüştür (T.C. Sinop İl Özel İdaresi 2024).

Müze, keten bitkisinin ekiminden hasadına, ipliğe ve dokuma ürünlerine dönüşümüne kadar geçen süreci bütüncül bir yaklaşımla sergilemektedir. Ziyaretçilere, keten tohumu, lif elde etme süreci, geleneksel keten dokuma tezgâhları ve keten tekstil ürünleri gibi unsurlar üzerinden bu kadim kültürün izleri sunulmakta; ayrıca dijital etkileşimli alanlar aracılığıyla kullanıcıların kendi tasarımlarını oluşturmasına imkân tanınmaktadır. Müzenin bu çok yönlü yapısı, hem geleneksel zanaatların yaşatılmasına hem de kültürel mirasın çağdaş sunum teknikleriyle desteklenmesine hizmet etmektedir.

Ayancık Keteni, yöre halkı tarafından tarih boyunca temel tekstil hammaddesi olarak değerlendirilmiş; keten bitkisi ekilmiş, el ile yolunarak hasat edilmiş, ardından lifi çıkarılarak ipliğe dönüştürülmüş ve geleneksel tezgâhlarda işlenmiştir. 1990’lara kadar üretimi sürdürülen Ayancık Keteni, sanayileşme, pamuk ve sentetik liflerin artan kullanımı, işçilik maliyetlerinin yükselmesi ve lif kalitesi düşük fakat ucuz olan jüt lifinin ithalatı gibi nedenlerle üretimden çekilmiş; bu da dokumacılığın hammaddesiz kalmasına yol açmıştır (Aydın ve Ayhan 2019). 2000’li yıllarla birlikte üretim tamamen sona ermiş ve dokuma geleneği kaybolma riskiyle karşı karşıya kalmıştır (Turan 2023).

Bu bağlamda, Sinop Keten Müzesi sadece nostaljik bir sunum mekânı değil; aynı zamanda coğrafi işaretle tescillenen Ayancık keten bezinin kültürel sürekliliğini sağlayan, onu belgelerle, nesnelerle ve etkileşimli ortamlarla yaşatan bir kültürel miras koruma alanıdır. Türk Marka ve Patent Enstitüsü tarafından 2017 yılında coğrafi işaret kapsamına alınan bu dokuma geleneğinin yaşatılması, yerel halkın el sanatlarına olan ilgisinin canlandırılması, kırsal kalkınmaya destek verilmesi ve turizme nitelikli içerik kazandırılması açısından büyük önem arz etmektedir.

Müzenin sunduğu tarihsel anlatı ve işlevsel içerikler, geleneksel el sanatlarının yeniden üretimini desteklerken; keten dokumacılığının motif, teknik ve kompozisyon özelliklerinin korunmasına ve bu değerlerin dekoratif ve giyim aksesuarı ürünlerine dönüşmesine olanak tanımaktadır. Bu bağlamda müze, yalnızca bir sergi alanı değil; aynı zamanda tasarım, üretim, eğitim ve kültürel aktarım işlevlerini bütünleştiren yaşayan bir merkez niteliği taşımaktadır.

Sinop Keten Müzesi, geçmişin bilgi ve deneyimlerini günümüz teknolojileriyle buluşturarak sürdürülebilir kültürel kalkınma açısından örnek teşkil etmekte; kırsal bir bölgede unutulmaya yüz tutmuş bir zanaatı yeniden kamusal alana kazandırmak suretiyle hem yerel halkın hafızasında hem de ziyaretçilerin belleğinde güçlü bir iz bırakmaktadır.