Şile

Yerleşim Merkezi Deniz Destinasyonu

İstanbul’un en büyük üçüncü ilçesi olan Şile, Marmara’nın Karadeniz kıyılarında yer almaktadır. İlçe, İstanbul’un Kandıra, Derince ve Körfez, Pendik ve Gebze, Çekmeköy ve Beykoz ilçeleri ile komşudur. 126 metre rakıma sahip ilçe, 796 kilometrekarelik alana sahiptir. Şile’nin kapladığı alanın büyük bir çoğunluğu yeşillik ve tarım alanlarından oluşur ve yaklaşık 60 kilometrelik sahil şeridine sahiptir. İlçede Göksu, Şile Kabakoz ve Yeşil Çay akarsuları yer alır.

Şile’nin İstanbul’a yakınlığından dolayı havaalanı yoktur, ancak İstanbul’da bulunan Sabiha Gökçen Havalimanı ile diğer şehirlerden de ulaşım mümkündür. İstanbul’dan hafta sonu gelen ziyaretçilerin kendi araçları dışında otobüs seferleri ile Şile’ye ulaşılabiliyor. Şile’de her ne kadar küçük deniz araçlarının kullanabileceği küçük bir liman bulunsa da Karadeniz kıyısında yer alan ilçeye düzenli bir deniz ulaşımı yoktur. İstanbul-Şile arası otoban yolu ile artan ziyaretçi sayısı ve kurulan üniversite, Şile’nin sosyal ve ekonomik hayatını olumlu etkiliyor. İlçenin ekonomisi; tarıma, denizciliğe, turizme ve ilçenin adı ile anılan Şile bezi dokumacılığına dayanıyor.

Şile’ye ilk yerleşik kavim Grekler olarak biliniyor. Geçmişten bugüne çeşitli isimlerle anılan bu yerleşim yerinde, çok eski çağlardan itibaren yaşam belirtilerine rastlanıyor. Şile, ismini antik Miletoslu kavimlerden ve onların estetik duygularından alıyor. Miletosluların kentleri sahip olduğu doğal özelliklere göre adlandırdıkları biliniyor. İlçenin adını ormanlık arazi dışında kalan tepeleri renklendiren mor çiçeklerden esinlenerek Miletoslular tarafından kendi dillerinde “Mercanköşk” kelimesinden aldığı kabul edilmektedir. Şile, tarihi boyunca farklı kültürlerin kentte egemenlik kurma hikâyeleri ile doludur. Tarih içinde çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan Şile, Mondros Ateşkes Antlaşması ile İtilaf Devletleri’nin elinden Türk topraklarına dâhil edildi.

İlçede turizm gelirlerinin ekonomide önemli bir payı bulunuyor. Başlarda ağırlıklı olarak İstanbul’dan gelen ziyaretçilere ev sahipliği yapan destinasyon, zamanla yerli-yabancı farklı pazarlardan ziyaretçileri çekmeyi başardı. Şile’de turizmin gelişiminde en önemli neden, İstanbul’a yakınlığı ile günübirlik ve kısa tatillerde İstanbul’da yaşayanların hafta sonlarını geçirmek için tercih ettiği bir destinasyon olmasıdır. Ayrıca 2018 yılında kullanıma açılan İstanbul-Şile otobanı bölge turizminin gelişimini ve bölgeye yönelik turist talebini arttırdı. Günümüzde Şile ilçesinin 57 köyü kapsayan genel nüfusu 36.516’dır. Şile’nin kış aylarında nüfusu azalsa da yaz aylarında bir milyona kadar yükseliyor. Şile’de 2019 yılında ruhsatlı 1.973 oda ve 4.206 yatak kapasiteli 159 adet konaklama tesisi bulunuyor; ayrıca yaz-kış nüfus sayısında farklılıklar söz konusudur.

Şile’de ilçe merkezinin yanı sıra Ağva ve Sahilköy ilçenin en önemli turistik noktalarıdır. Ağva, bir balıkçı koyudur ve bölge dokusuna uygun otelleri ile bir turizm noktasıdır. Ziyaretçiler genel olarak dinlenme, eğlenme ve yeme-içme motivasyonları ile Şile’yi kısa süreli tatillerde ve hafta sonları tercih ediyor. Yerli ve yabancı ziyaretçiler ilçeye düzenlenen günübirlik turlara katılıyor. Denizi çoğu zaman dalgalı ve ani derinlikleri ile iyi derecede yüzme bilen ziyaretçilere bile zor anlar yaşatıyor. Bu nedenle yaz aylarında ilçede boğulma olayları sıkça görülüyor. Şile’nin en çok turist çeken plajı Merkez (Şile-Kumbaba) plajıdır.

Şile; deniz, kum, güneş motivasyonu dışında tarih ve kültür amacıyla seyahat eden ziyaretçiler için de birtakım çekiciliklere sahiptir. Bölgedeki en önemli çekim merkezi Ocaklı (Şile) Kalesi’dir. Kale, Venedikliler tarafından denizden gelebilecek tehlikeleri gözetleme amacıyla inşa edildi. Bizans ve Osmanlı devletleri tarafından da kullanılan kale, günümüzde geçirdiği restorasyon ile gündeme taşındı ve çalışmalar devam ediyor. Şilenin en önemli çekiciliklerinden biri de Şile Feneri’dir. Fener, dünyanın en büyük ikinci, Türkiye’nin en büyük deniz feneridir. Fener, dönemin padişahı Sultan I. Abdülmecit tarafından yaptırıldı. Fener, Türk mimarların ve Fransız mühendislerin birlikte çalışmaları ile 1859-1860 yılları arasında inşa edildi. Aynı zamanda Şile Feneri, deniz seviyesinden yaklaşık 60 metre yükseklikteki kayalıkların üzerine inşa edilmesi ile günümüzde de tüm güzelliğiyle ilçenin simgeleri arasındadır. 2010 yılında Şile Feneri’nin 150. doğum günü nedeniyle Şile halkıyla birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, PTT Genel Müdürlüğü, Haliç Üniversitesi, Mimar Sinan Üniversitesi, Şile Belediyesi, yerel STK’lar tarafından sanat literatürüne giren özel bir çalışma ve kutlama organize edildi. Fener günümüzde müze olarak ziyaretçi kabul etmektedir.

Şile’de, geleneksel olarak her yıl Temmuz ayının son haftasında Şile Bezi Kültür ve Sanat Festivali düzenlenmektedir. Festival bölgenin ulusal ve uluslararası alanda tanıtımında önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Festivalde birbirinden ünlü sanatçılar, modacılar, mankenler programlar kapsamında görev almaktadır. Festival, bölgenin en önemli el sanatı olan şile bezi üzerine temalandırılıyor. Turistik bakımından Şile bezinin ilçe için ayrı bir önemi vardır. Yaklaşık iki asırdır dokuması yapılan bu bezin Şile köylerinde hâlâ dokumacılığı kısıtlı olarak devam ediyor; merkezdeki mağazalarda özel tasarım tekstil ürünlerinin satışı yapılıyor. Günümüzde satışı yapılan Şile bezi ile 1950’li yıllarda yerel halkın, kendi giyim ihtiyacını karşılamak amacıyla ketenden giysiler ürettiği biliniyor. Şile bezinin üzerine ilçenin halk kültürünü yansıtan motifler, Şileli hanımların el emeği, göz nuru iğne iğne Şile bezine yansıtılıyor. İki yüzün üzerinde Şile bezi el sanatları motifi olduğu biliniyor, ancak bu motiflerin 45-60’ı en çok kullanılan motiflerdir. Çatlak kahve, hapishane penceresi, Şile feneri, çın çın bağları gibi ilginç motif isimleri de vardır.

Şile’de Türkiye’de çok az yerde faaliyet gösteren yeryüzü pazarı da kuruluyor. Pazar, Şile Belediye Başkanlığı, Şile Kaymakamlığı (İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü), Şile Turizm Kültür ve Tanıtma Derneği ve Ovacık Köyü Kadın Tohum Derneği'nin işbirliği ile kuruluyor ve amacı küçük üreticinin ürünlerini aracısız olarak satabilmeleridir. Yeryüzü pazarları yalnızca yiyecek-içeceğin satıldığı yerler olmayıp, yavaş yemeğin çok disiplinli yiyecek tasarısı çerçevesinde geliştiriliyor. Yeryüzü pazarları Şile’nin tarihi, kimliği, kültürü hakkında bilgiler sunuyor. Yeryüzü pazarı bölgeye gelen yabancılarla yiyeceklerin paylaşılmasını, bilgi ve değerleri de turistik açıdan aktarmanın bir yöntemi olarak kullanılıyor. 15. 11. 2015’te İtalya’dan gelen Slow Food Birliği yetkilileri tarafından ziyaret edilerek Şile Yeryüzü Pazarı unvanını alan pazar, İstanbul’un ilk, Türkiye’nin üçüncü Yeryüzü pazarıdır. Pazar, her cuma ve pazar günleri Pazar Sokağı’nda kuruluyor. Bu pazarda Kasım 2016 yılında 4. Tohum-Takas Şenliği de düzenlendi.

Yararlanılan Kaynaklar

Başarangil, İ. ve Tokatlı, C. (2018). Yavaş Yemek: Şile Yeryüzü Pazarı Ziyaretçilerinin Memnuniyet Düzeylerinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(1): 3-19; Nüfusu.com (2019). Şile Nüfusu - İstanbul, https://www.nufusu.com/ilce/sile_istanbul-nufusu, (Erişim tarihi: 05.07.2019); Öztürk, Ö. (2011). Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi. Ankara: Genesis Yayınları; Şile Belediyesi (2019). Tarihçe, http://www.sile.bel.tr/Page/Detail/6979, (Erişim tarihi: 02.07.2019); Şile Kaymakamlığı (2019). İlçemiz, http://www.sile.gov.tr/ilcemiz, (Erişim tarihi: 02.07.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Kozak, R. ve Evren, N. (1997). Şile’nin Arz ve Talebinin Değerlendirilmesi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 8(1): 47-51; Temir, Ş. (2010). Geçmişten Günümüze Şile ve Şile Bezi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.