Side Turizm Gelişim Projesi, Antalya’nın iki önemli turizm planlama ve yatırım projesinden biridir. Side Turistik Gelişim Projesi Bölgesi, Antalya il merkezine yetmiş beş km. uzaklıkta, Manavgat ilçe sınırları içindedir. Doğu Antalya Turistik Gelişim Projesi olarak ta adlandırılır. Proje bölgesi, batıda Kumköy’den doğuda Manavgat ırmağının doğusuna Okurcular köyü batısına kadar devam eder. Saha, kıyı bandı boyunca yaklaşık on beş km.’lik bir uzunluk gösterir. Manavgat, Sorgun, Kemerköy, Kumköy ve Side (Selimiye) Turizm Gelişim Projesi Bölgesi sınırları içinde yer alan başlıca yatırım yöreleridir.

Türkiye’de turizm sektörünün gelişimi için Cumhuriyet döneminde atılan somut adımların, planlı kalkınma dönemleri ile başladığını ifade etmek mümkündür. İlki 1963-1967 devresini kapsayan planlı kalkınma dönemlerinde, turizm sektör olarak ciddi bir planlama sürecine girdi. Özellikle İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1973) stratejisinde, Büyük Turizm proje tasarımı gündeme getirilmiştir. Tasarımın esası 1969 yılında çıkarılan, 6/12209 sayılı hükümet kararnamesi ile belirlenmiş olup, 2000 yılına kadar sektörde yapılacak yatırımları içermektedir. Kararname uyarınca; Çanakkale-Çanakkale Boğazı ve Gelibolu yarımadasından Mersin’e kadar uzanan bütün Ege ve Akdeniz kıyıları, yaklaşık üç km. derinliğinde bir kuşak içerecek biçimde, Büyük Turizm Projesi Bölgesi olarak kabul edildi.

Aynı Kararname hükümlerince bu kıyılarda gözlemler yapılarak potansiyeli hakkında bilgi edinilmiştir. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) bünyesinde, bir Proje Müdürlüğü kurulmuş, bu Müdürlükçe bölgede turizm açısından öncelikli yerleri tespit edilmiş ve yörelerin turizm altyapı yatırım planları hazırlattırıldı. Nazım planların stratejisinde, Güney ve Doğu Antalya Turizm Gelişim Projelerine öncelik tanındı, 1971 yılında planlar tamamlanmış ve DPT hizmetlerin yürütülmesini, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’na devretti.

Türkiye’de turizm yatırım ve geliştirme bölgeleri denilince, ilk akla gelen yatırım bölgesi olarak, Antalya hatırlanmaktadır. Antalya, 2018 yılında 14 milyona yaklaşan turist sayısı ile Türkiye’nin olduğu kadar dünyanın da en önemli turizm merkezleri arasında yer almaktadır. Sahaya gelen turist sayısında ulaşılan bu başarının Türkiye’nin turizm gelişim planlama stratejisinin bir sonucu olduğu söylenebilir. Türkiye genelinde 1,2 milyon bakanlık belgeli yatağın yüzde 42'sine sahip Antalya'da 889 otelde, 232.361 oda ve 500.583 yatak bulunuyor. İlçelere göre yatak sayısı bakımından Side Turizm Gelişim Proje Bölgesi'nin bulunduğu Manavgat, 529 otel, 183.706 yatak ilk sıradadır. Manavgat'ı, Alanya ve Kemer takip etmektedir.

Manavgat`ı bir turizm ilçesi yapan ve her yıl buraya binlerce turistin akın etmesini sağlayan Side Turizm Gelişim Proje Bölgesi’dir. Bölge, tarihi zenginlikleri, pırıl pırıl denizi, sapsarı kumu, güneşi, modern ve nitelikli turizm konaklama işletme tesisleri ile Akdeniz kıyılarının vazgeçilmez bir turizm hizmet merkezidir.

Side Turizm Gelişim Proje Bölgesi ve çevresi jeomorfolojik olarak kıyı düzlüklerinden meydana gelmiştir. Kıyıdan kuzeye, Antalya- Manavgat karayoluna kadar önemli bir engebeye rastlanmaz. Bölgenin en önemli beşerî turistik kaynağı olan Side Antik kentidir. Kent bir yarımada üzerinde denizden yaklaşık beş-altı metre yükseklikte tamamıyla kalker bir zemin üzerine yerleşmiştir. Yarımadanın batısında ve doğusunda kumsallar uzanır. Otellerle kıyı arasında kalan bu kumsallar, plaj olmaya son derece uygundur. Ayrıca deniz, güneş ve bu plajların varlığı yarımadanın doğusunda ve batısında dünya standartlarında turistik tesislerin yapılmasında önemli rol oynamıştır. Sahanın uygun jeomorfolojik yapısı, Antalya’ya yakınlığı, doğal bitki örtüsü bakımından zenginliği ve iklim açısından elverişliliği turizm bölgesi olarak önemini arttırmaktadır. Yaz aylarında ortalama sıcaklığın 30 º C üzerinde seyrettiği Side`de deniz suyu sıcaklığı da 22-28 ºC arasındadır. Turizm bakımından istenmeyen yaz yağışlarına pek rastlanılmaz, yağışlar daha çok kış mevsiminde görülür. Güneşlenme süresinin de fazla olduğu Side`de yılın yedi-sekiz ayı denize girilebilmektedir.

Side’de turizm gelişimini sağlamak, yapılacak turizm yatırımlarını yönlendirmek ve geliştirmek amacıyla, 1968-1969’da Side ve çevresinde, uluslararası bir yarışma yapıldı. 171 proje yarışmaya katıldı, Mehmet Çubuk, Ersen Gürsel ve Nihat Güner grubunun (EPA Mimarlar Grubu) çalışması birincilik ödülünü aldı. Side Turizm Gelişim Yarışma Projesi’nin, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın, kalkınma planları, ulusal turizm politikaları ve ilkelerine uygun olması amaçlandı. Yarışma ile kıyılarda, kendiliğinden olumsuz ve plansız gelişen tesis ve kullanımlara rasyonel bir anlam kazandırmak ve kitle turizmine cevap veren bir örnek yaratmak amaçlandı.

1969 yılında Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın hazırladığı, yarışma şartnamesinde; "Bu proje ile plancı ve yatırımcılara yol gösterecek bir rehber oluşturulmasının amaçlandığı" belirtildi. Proje ile yabancı turist akımının İstanbul’dan Ege ve Akdeniz‘e yayılması ve bir tatil turizm merkezi yaratılması öngörüldü. Side antik kentinin (Selimiye Köyü) tarihsel, arkeolojik değerlerinin korunarak, bu alanlarda yeni işlevler yaratılması ve Antik Side arkeolojik peyzajı içinde, ileriye dönük değerlendirmelerin yapılması hedeflendi. Bu yarışma, Türkiye’nin Akdeniz kıyılarını kitle turizmine açma yönünde ilk ve önemli bir adım olarak kabul edildi.

EPA Mimarlar Grubu’nun planlama çalışmasında, Antalya ve Side yakın çevresini ve Antalya Körfezi’ni çevreleyen 450 kilometre uzunluğundaki bölge kıyıları, turistik ve rekreatif kapasitesine bağlı olarak iki zonda ele alındı. Bunlar; geceleme kapasitesinin ve diğer turistik faaliyetlerin yer aldığı kıyı zonu ve üst kademedeki gereksinmeler için (büyük kentler, arkeolojik ve tarihi eserler, doğal özellikleri içeren) destek kent ve destek elemanların bulunduğu zondur.

Proje, çevre morfolojisine uygun yerleşme strüktürü ve yapı ölçüsünü düzenleyen kriterler getirirken, bu alandaki kararlar derinlemesine üç zon içinde ele alındı.

Kıyıdan itibaren 600-700 metre derinliğindeki birinci zonda plaj, konaklama tesisleri ve turistik istasyonlar,

700-1000 metre derinliğindeki ikinci zonda, mevcut köylerin geliştirilerek hizmet köyleri fonksiyonuna dönüşümleri,

1000 metreden sonraki üçüncü zonda ise, destek kentler, tarihi, arkeolojik, doğal alanlar olarak, destek elemanlar yer aldı.

Proje fiziki planlama özellikleri yanında, politik, ekonomik, kültürel ve toplumsal niteliklere bağlı bir organizasyon geliştirmeyi hedef aldı. Bu amaçla projede, organize turizm bölgesi tanımlanmış ve bu alan yerli ve yabancı firmaların yatırım yapabilecekleri istasyonlara bölündü. Turistik istasyonların yerlerinin seçiminde, doğal, fiziki, sosyal, kültürel, ekonomik özellikler ve arazi mülkiyeti gibi ölçütler göz önüne alındı. Side Antik kent merkezi, turistik kompleksin hizmet merkezi ve bölgenin örenyeri olarak planlandı.

Side Turizm Gelişim Projesi'nin 1/5000 ölçekli düzenleme proje alanı içinde (ekonomik, sosyal verilere dayalı) fiziksel planlarda yapıldı. Bu planda fiziksel çevrenin sosyal ve ekonomik yapısı ile dengeli lineer bir gelişme öngörüldü. Planda, altyapı, konaklama, eğlenme, dinlenme, ticaret, yönetim tesisleri yönünden düzenlemeler öngörüldü. Kompleks batı yönünde Kumköy Mahallesi doğuda botanik bahçesinin bitişi ve Manavgat Şelalesi'nin denize döküldüğü yeri, Kuzeyde ise Manavgat ilçesine kadar olan bölgeyi kapsamaktadır. Projede Titreyengöl, Acısu-Sorgun ve Bingeşik olmak üzere üç istasyon düşünülmüş ve her istasyona kendine özgü nitelikler verildi. Bunlar; Titreyengöl istasyonu (6000 yatak kapasitesi), Acısu-Sorgun istasyonu (4000 yatak kapasitesi) ve Bingeşik istasyonudur (2000-4000 yatak kapasitesi).

İstasyonlar dışında özel yapılar bölgesinde, özel mülkiyetteki alanlarda tatil konutları ya da işletmeler önerildi. Sorgun ormanı içinde, turistler için piknik ve günübirlik alanlar önerildi. Titreyengöl ise ticaret, eğlence ve spor işlevlerine ayrılmıştır. Manavgat ise destek kent işlevini üstlendi. Proje kamping tatil köyü pansiyon ve otellere kadar çeşitli turistik tesisleri içermektedir.

Proje kitle turizmine hizmet edecek, aktif dış turizm ihtiyaçlarını geniş ölçüde karşılayan, aynı zamanda iç turizme ve gelişmekte olan sosyal turizme yanıt verecek şekilde geliştirildi. Bu proje Türkiye’de uygulamaya dönük ilk fiziksel plan oldu.