Selinus Antik Kenti Kazı Çalışmaları

Arkeolojik Kazı

Antalya ilinin en doğusunda yer alan Gazipaşa ilçesinde bulunan, Antik dönemdeki adıyla Selinus Potamus, günümüzdeki adıyla Hacı Musa Çayı’nın denizle buluştuğu noktada, denize dirsek pozisyonundaki tepe ve bu tepenin yamacına yer almaktadır. Antik kent, bulunduğu konum sebebiyle Kilikia Trakheia (Dağlık Kilikya) bölgesinin önemli bir ticaret limanı haline gelmiştir. Selinus antik kenti, ait olduğu Kilikya bölgesi ile beraber MÖ IX. ve VIII. yüzyıllarda Asur yönetimi altına girdiyse de MÖ VI. yüzyılda, Sallune adıyla Pirindu Krallığı’nın batı sınırı olarak yer almasıyla tanınmaktadır. Kentin adı olan Selinus isminin erken dönemlerine bakıldığında, Hitit metinlerine bahsi geçen Sallusa kenti ile Yeni Asur dönemine ait belgelerde adı geçen Sallune isimlerinin direkt bağlantılı olduğu anlaşılmaktadır. Kente dair en önemli vaka ise Roma İmparatoru Traian’ın (MS 97 – 117) 117 senesinin Ağustos ayında, Part Seferi dönüşü Selinus kentinde hastalanarak hayatını bu kentte kaybetmesidir. İmparator Traian’ın küllerinin buradan Kent Roma’ya nakledilmesi ile Romalılar’ın Selinus kentine merakı artmış, sonrasında kentin adı İmparator Traian ile özdeşleşerek Traianopolis olarak değiştirilmiştir. Bu durum daha sonra Roma İmparatorluğu tarafından darpedilen sikkeler üzerinde yer alan Traiano Selino lejantı ile kanıtlanmıştır. Bu sikkelerin arka yüzlerinde yer alan, prostylos planlı bir tapınak cephesinde, tanrılaştırılarak resmedilen İmparator Traian’ın varlığı, erken dönemli araştırmacılarda, bu kentte bir Traian Tapınağı ya da kenotaph’ın (Anıt Mezar) olma olasılığını düşündürmektedir. MÖ VI. yüzyıldan sonra Helenist (MÖ 330 – 30), Roma İmparatorluk (MÖ 30 – MS 303), Doğu Roma İmparatorluk (MS 303 – 1453) ve Selçuklu hanedanı (MS 960 – 1308) dönemlerinde yoğun şekilde iskân edilen Selinus antik kentinde bugün gözlemlenebilen Agora (pazar yeri), Akropol (yukarı şehir) kalıntıları, Nekropol (mezarlık) kalıntıları, Therme’ler (hamam), Odeon (konser salonu), Aquaduct (su kemeri), Kilise ve Şekerhane köşkü yapılarına ait kalıntılar bulunmaktadır. Özellikle dikdörtgen planlı, şipolyen (devşirme) malzemelerin yapı elemanı olarak kullanıldığı, yapıya ait iki evrenin net olarak gözlemlenebildiği ve Selçuklu dönemi eklemeleriyle Şekerhane Köşkü olarak tanımlanan yapının erken dönemdeki kullanımıyla alakalı araştırmacıların önerisi, Traiano Selino sikkelerinin arka yüzünde bulunan kenotaph yapısının olabilceği yönündedir. Şekerhane Köşkü olarak adlandırılan bu kenotaph benzeri yapının ilk evresi olan Roma İmparatorluk dönemine ait eklentiler, son araştırmalar ışığında ortaya çıkan, merkezi olarak yüksek bir podyum üzerine konumlanmış tetrastylos prostylos planı ve bu yapıyı çevreleyen temenos duvarı ile gözlemlenebilmekte, özellikle yapının cephesinde karşılaşılan akanthus yapraklı Korinth düzenindeki plaster örneklerinin devşirme biçimde kullanılması ve mermer parçalarıyla beraber kullanılan konglomera taş düzenlemeleri gibi detaylar ise Selçuk dönemine ait eklentiler olarak rapor edilmiştir.

Selinus antik kentinde düzenli bir kazı çalışması söz konusu olmasa da Alanya Müzesi Müdürlüğü’nce bu alanda ve özellikle Şekerhane Köşkü (Traian Kenotaph’ı) yapısında temizlik, kurtarma kazısı ve restorasyon çalışmaları gerçekleştirildi. Dağlık Kilikya’da, Prof. Nicholas K. Rauh’un yürütücüsü olduğu ve 1996 – 2005 yılları arasında sürdürülen yüzey araştırmaları neticesinde ortaya konan seramik araştırmaları ile Roma dönemi öncesinde azımsanmayacak bir yoğunluğun yaşandığı, bölgede asıl sıçramanın Roma İmparatorluk döneminde gerçekleştiği kanıtlandı. Bu araştrmalara ek olarak son yıllarda Alanya Müzesi ve Alman Arkeoloji Enstitüsü ortaklığıyla gerçekleştirilen jeoarkeolojik çalışmalar hem Şekerhane Köşkü’ne ait veriler sunmuş, bunun yanı sıra Selinus tepesinin güneyinde bir dönem denizel bir körfez bulunduğu ile alakalı topografik sonuçlar ortaya koydu.

Yararlanılan Kaynaklar

Karamut, İ. (2003). Alanya Müzesi Çalışmaları 2002 - Work by Alanya Museum in 2002, ANMED. 2003-1: 53 – 54; Karamut, İ. (2004). Alanya Müzesi Çalışmaları 2003 - Work by Alanya Museum in 2003, ANMED, 2: 117 – 120; Karamut, İ. (2004). Selinus Antik Kenti ve Traianus’un Kenotaphı, Kazı Sonuçları Toplantısı, 14: 1 – 6; Türkmen S. ve Demir G. (2006). Selinus Antik Kenti Şekerhane Köşkü 2005 Yılı Belgeleme Çalışması - Documentation Work at the Şekerhane Köşkü at Ancient Selinus in 2005, ANMED, 4: 153 – 156; Türkmen S. ve Demir G. (2008), Selinus Antik Kenti Şekerhane Köşkü (Kenotaph) 2007 Yılı Kazı ve Belgeleme Çalışmaları - Excavation and Documentation Work in 2007 at the Şekerhane Köşkü (Cenotaph) at Ancient Selinus, ANMED, 6: 168 – 171; Türkmen S., Winterstein C. ve Demir G. (2010). Selinus Şekerhane Köşkü’nde Jeoarkeolojik Çalışmalar 2009 - Geoarchaeological Survey at Şekerhane Köşkü, Selinus in 2009, ANMED, 8: 199 – 122.