Pamukkale TUSAN Motel
Konaklama Tesisi Otel
(Pamukkale, Denizli, 1962 – 1997)
-
2019
Yabancı turistler için 10 ila 15 gün süren Anadolu antik kent gezileri sırasında konaklamalarını sağlamak üzere 1960’ların başında kurulan TUSAN Otel-Motel zinciri m/otellerinden biridir. Pamukkale TUSAN Motel, Denizli Akköy’de, Hierapolis antik kentinin hemen batısındaki travertenler üzerinde konumlandı. Yapı, birinci derece SİT alanı kabul edilen Pamukkale travertenleri üzerinde konumlanmış olduğu için 1997 yılında yıkıldı ve alan amfili bir rekreasyon alanına dönüştürüldü. Yaklaşık 6.250 metrekarelik yapılaşma alanı içinde konumlanmış olan motel, konaklama, servis birimleri, restoran ve sosyal donatılardan oluşmaktaydı. TUSAN M/otellerin 1970’lerin ortasındaki kiralanma sürecinde, TUSAN Şirketi’nin sahibi Enver Muradoğlu, moteli önce o dönem müdürlük yapmış olan Şinasi Hurda’ya kiraladı. 1980’deki satış sürecinde ise Hurda moteli satın aldı. 1988’de çıkan yangın nedeniyle, motel büyük bir tadilat geçirerek yenilendi. SİT alanı olarak kabul edilen Pamukkale travertenleri üzerinde konumlanmış olması nedeniyle kamulaştırılarak yıkılıncaya değin hizmet vermeye devam etti. Motelin yıkım süreci, kirlenmenin Pamukkale’nin Dünya Mirası Listesi’ndeki yerini tehlikeye sokacağı düşüncesiyle Denizli Valiliği ve sivil toplum örgütlerinin travertenleri koruma amacıyla çalışma yürütmesiyle başladı. Kirliliği önlemek üzere yıkım kararı 1996 yılında gündeme geldi ve 1997’de bölgedeki diğer konaklama tesisleri olan Mistur, Beltes (Palmiye), Koru ve Pamukkale Motel ile birlikte Pamukkale TUSAN Motel’in yıkımı gerçekleşti.
Yıkılan moteli oluşturan yapı grubu; doğuda giriş, 400 kişilik restoran, oyun ve dinlenme salonu ve diskotek barındıran blok; kuzey ve batıda ise 48 oda barındıran dört adet konaklama bloğu, müdür ve personel lojmanı ve içinde yüzme havuzunun da bulunduğu açık alandan oluşmaktaydı. Yataylığın hâkim olduğu sade biçimlenmesiyle konaklama blokları, vaziyet planında odalar, doğu, güney ve batıya bakacak şekilde, Pamukkale Akköy yerleşimi ve traverten manzarasından olabildiğince yararlanacak şekilde yerleştirilmişti. Merkezi bir konumda olan havuzdan en yüksek seviyede yararlanabilmek için ortak açık alanlar –özellikle restoran terası– oldukça geniş tutulmuştu. Yapı 1962’de inşa edildiğinde toplam dört blok ve 48 oda bulunmaktayken, bu sayı ilki 1969 yılında olmak üzere eski bloklar arasına bir iki oda ve birinci blok üzerine bir kat eklenmesi; bloklardan birinin arkasına bir sıra oda daha inşa edilmesiyle sonradan 72’ye çıktı. Böylelikle, her oda travertenleri görmesine karşın, odaların bazıları havuz; bazıları ise antik sur manzaralı hale geldi. Motelin giriş bloğu 1966’da değişime uğradı ve saçak eklendi. Restoran bölümünün, takılıp sökülebilen mekân düzenlemeleri, ahşap bölücüler ve mobilyalarıyla, hem oyun salonu gibi daha küçük mekânlara bölünebildiği hem de gerektiğinde tek büyük bir mekâna dönüşebilmekte olduğu bilinmektedir. 1988’deki yangında restoranın mutfak dışındaki tüm mekânları ciddi hasar görmesinden dolayı yenilendi. Açılışında Osmanlı hanedanlarından Hanzade Sultan’ın (Osmanoğlu) bulunduğu Pamukkale TUSAN Motel’de, dönemin Danimarka Prensi Henri ve Prenses Margrethe konakladı. Otelin eski müdürleri ve personeli tarafından, Pamukkale TUSAN Motel’de Denizli’nin önde gelenlerinin yemekli toplantılar ve eğlenceler düzenlediklerini ve Ankara’nın karargâhı gibi tanımladıkları motelin, büyük ölçüde Türk siyasetçilerini de ağırladığını belirtilmektedir. Pamukkale TUSAN Motel, bölgede ilk kurulan motel olması açısından büyük öneme sahiptir. 1960’lı yıllarda Pamukkale’de hizmet veren üç motelden biri olarak görülen motelin, içlerinde en yüksek fiyata ve banyolu odalara sahip olan tek konaklama tesisi olduğu bilinmektedir. 1970’lerdeki TUSAN Raporu’nda, motelin dış turizme olduğu kadar iç turizme de hizmet verdiği belirtilmektedir. Pamukkale TUSAN Motel, yer aldığı eşsiz doğa manzarası açısından ve zincirin yıkılmak zorunda kalan tek moteli olarak, diğerleri arasında özel bir yere sahiptir.
Referanslar
Ataklı, M. ile 2. 10. 2012 tarihli görüşme. (Görüşen: Z. Tuna Ultav); Denizeri, A. ile 21. 08. 2011 tarihli görüşme. (Görüşen: Z. Tuna Ultav); Ergül, A. ile 6. 08. 2012 tarihli görüşme. (Görüşen: Z. Tuna Ultav); Hurda, Ş. ile 6. 08. 2012 tarihli görüşmeler. (Görüşen: Z. Tuna Ultav); Kundak, A. ile 1. 09. 2012 tarihli görüşmeler. (Görüşen: G. Savaşır); Kurtoğlu, H. ile 9. 09. 2011 tarihli görüşme. (Görüşen: Z. Tuna Ultav); Milliyet gazetesi (08.06.1967), http://www.milliyet.com.tr, (Erişim tarihi: 28.07.2013); Seren, A. ile 1. 09. 2012 tarihli görüşme. (Görüşen: G. Savaşır); Şirin, H. ile 19. 09. 2012 tarihli görüşmeler. (Görüşen: Z. Tuna Ultav); TUSAN Sanayii A. Ş. (1977). Şirket Raporu, 10.06.1977; Yeşilbağ, A. ile 1. 09. 2012 tarihli görüşme. (Görüşen: G. Savaşır).
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Tuna Ultav, Z. ve Savaşır, G. (2016). 50 yılın Ardından Türkiye’nin İlk Otel-Motel Zinciri TUSAN. İzmir: Yaşar Üniversitesi yayınları.