Kayseri Tren Garı
Terminal, Havalimanı ve Liman Tren Garı
(Kayseri 1930 - )
Tren garları Geç Osmanlı döneminde çağın bir gereksinimi olarak önem kazandı ve Osmanlı coğrafyasının birçok yerine tren rayları projelerine başlanıldı. Bununla beraber belirli yerlere kurulan istasyonlarda da modern gar binaları inşa edildi. Osmanlı Devleti’nin yıkılmasıyla yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti de ulaşıma önem verdi. Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde bu projelere devam edildi ve yurdun dört bir yanı demir ağlar ile örüldü. Başta başkent Ankara olmak üzere 1923 yılından itibaren İç Anadolu şehirlerini birbirine bağlayacak önemli güzergâhlar üzerinde demiryolları kuruldu. Ankara- Kayseri, Kayseri-Sivas, Sivas-Samsun, Kütahya Balıkesir, Kayseri-Ulukışla güzergâhları Cumhuriyet Döneminin ilk demiryolu hatlarıdır. Cumhuriyet'in ilanından hemen sonra ülkenin doğu illerine ulaşımının rahat sağlanabilmesi için öncelikle Ankara-Kayseri demiryolu hattının inşasına başlanıldı. Bu demiryolu hattının inşası Fransız bir şirkete verildi. Demir yolu hattı tamamlandıktan sonra Kayseri tren garı binasının yapımına başlanıldı. Yapımı 1929 yılında halen devam eden ve 1930-31 yılında tamamlanan Kayseri Tren Garı binasının yapımında betonarme ve çelik donatı sistemi kullanılmış olup; Cumhuriyet döneminde Kayseri’de inşa edilen ilk modern yapılardan biri olarak kabul edilmektedir. Yapının mimarı bilinmemekle birlikte yapılan araştırmalar ve yapılan mülakatlarda tasarımın Mimar Kemaleddin Bey’in öğrencileri tarafından tasarlanmış olabilme ihtimali üzerinde durulmaktadır.
Kayseri Tren Garı konum olarak Kayseri kent merkezinde İstasyon Caddesi üzerinde yer almaktadır. Yapı malzemesi olarak betonarme ve çelik donatı sistemi kullanılan yapı, 1931 yılında hizmet vermeye başladı. Çevresine inşa edilen lojmanları, kamu binaları ve depolarıyla kompleks bir yapı topluluğu halinde tasarlandığı anlaşılmaktadır. Yapı dikdörtgen plana sahip, ana girişi güney cephede yer almaktadır. Yapının içerisinde ortada büyük bir hol yer almaktadır. Bu holün doğu ve batısında birimler bulunmaktadır. Ayrıca üst kata çıkışı sağlayan iki adet merdiven tasarlandı. Yapının ana girişi beden duvarlarından daha önde ve üçgen alınlıklı çatı ile vurgulandı. Çatı kenarları, geniş saçaklarla hareketlendirilmiş olup, saçak altında yer alan silmeler yapıyı çepeçevre dolaşmaktadır. Bu unsurlar yapının dönem anlayışına uygun bir şekilde tasarlandığının göstergesidir. Ayrıca alt kat pencere kenarlarında sivri kemerli pencereleri hareketlendirecek şekilde yapıyı çepeçevre saran silmeler bulunmaktadır. Dikdörtgen bir giriş açıklığına sahip olan yapı iki katlı olarak tasarlanmıştır. Giriş açıklığının hemen üzerinde sivri kemerler vurgulanmış açıklık bulunmaktadır. Buradaki açıklık demir parmaklıklar ile kapatılmıştır. Bu sivri kemer üzerinde ise dikdörtgen formda tasarlanan kitabelik yer almaktadır. Yapı Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın özelliklerini taşımakta olup, anıtsal bir boyutta inşa edilmiş simetrik bir cephe düzenine sahiptir. Giriş açıklığının her iki yanında alt kat pencere açıklıkları bulunmaktadır. Burada üç adet girişin doğusunda üç adet girişin batısında olmak üzere toplam altı adet pencere yer almaktadır. Bu pencereler birbirleri ile yanı biçim ve boyutta tasarlandılar. Dikdörtgen formlu sivri kemerle son bulan büyük ebatlı bu pencereler dönemin üslup özelliklerini taşımaktadır. Üste katta yer alan pencereler, alt pencerelerle aynı aks üzerine denk gelecek şekilde ayarlanmış, her bir aks üzerine iki adet pencere yerleştirildi. Bu uygulama ile yapının ikinci katında altışar adetten toplam 12 adet pencere açıklığı elde edildi. Bu katta yer alan pencerelerle dikdörtgen formludurlar. Ancak bu üst kat pencereleri daha küçük ebatlı olarak tasarlandı. Yapının üst örtüsü dönem anlayışına uygun olarak beşik çatı formunda tasarlandı ve kiremit malzeme ile kaplandı. Yapının simetrik olarak tasarlanmasından dolayı kuzey cephesi de aynı düzende oluşturuldu.
2011 yılında Kayseri Kocasinan Belediyesi’nin Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü ile yapmış olduğu antlaşmalar neticesinde şehir merkezinde yer alan demiryolu hattı ve tren garı binasının şehir dışına taşınması kararı gündeme geldi. Tarihi tren garı binasının ise koruma altına alınması Büyükşehir Belediyesi makamı ya da müze olarak kullanılması konuları görüşüldü. Fakat bu görüşmeler halen bir sonuca varamamıştır. Yapının esaslı onarımı 2011 yılında gerçekleştirildi.
Referanslar
Sönmez, F. & Selçuk Arslan, S. (2018). Kayseri Tren İstasyonu ve Çevresinin Kentin Modernleşme Sürecine Katkısı Üzerine Bir Okuma, Megaron: 13(1).