Karatepe - Aslantaş Milli Parkı
Doğal ve Kültürel Miras Ulusal Park
(Osmaniye, 1958 - )
-
2019
Osmaniye il sınırları içerisinde olan ve 1958 yılında ilan edilen Karatepe-Aslantaş Milli Parkı'nın yüzölçümü 4.295 hektardır. Türkiye’nin Yozgat Çamlığı Milli Parkı'ndan sonra ilan edilen ikinci milli parktır. Karatepe-Aslantaş Açık Hava Müzesi Türkiye’nin ilk açık hava müzesidir ve milli parkın ana kaynak değeridir. Parkta, Geç Hitit dönemi (MÖ VIII. yüzyıl) ile Roma ve Bizans dönemlerine ait tarihsel yerleşim yerleri ve bu dönemlere ait kalıntılar mevcuttur. Aslantaş Baraj gölü ile iç içe olan milli park; topografik yapısı ve zengin bitki örtüsüyle de eşsiz peyzaj güzellikleri sunmaktadır.
Anadolu’da MÖ 2000 yıllarında Kızılırmak kavisi içerisinde kurulan Hitit imparatorluğu, MÖ 1200 yıllarında yıkıldı ve Hattuşa’yı terk ederek güneydoğuya yerleştiler. Geç Hitit krallarından “Adana Ovası hükümdarı” Asativatas, krallığını kuzeydeki vahşi kavimlere karşı korumak için Asativata denilen yerde yani Karatepe’de bir sınır kalesi yaptırdı. Andırın Ovası'na hâkim bir tepeye kurulan kalenin; batısında kervan yolu, doğusunda Ceyhan Irmağı (Pyramus), bugün ise Aslantaş baraj gölü yer almaktadır. Kale, Ceyhan Irmağı'nın karşı tarafında Domuztepe’de kurulmuş, daha küçük ikinci bir kale ile birlikte su yolunu kesebilecek stratejik olarak bir konumda yer almaktadır. Karatepe Geç Hitit dönemine MÖ VIII. veya VII. yüzyılda Asurlular tarafından son verildi.
Hititler'den önce, Hitit döneminde ve Haçlı Seferleri sırasında kullanılan Akyol diye anılan tarihi kervan yolu; Çukurova’yı Andırın-Göksun-Pınarbaşı üzerinden Orta Anadolu’ya bağlayan bir yoldur. Bu yol yakın zamanlara kadar Aydınlı yörüklerinin de göç yolu oldu ve milli park da bu yörükler sayesinde keşfedildi. Burada bir aslanlı taş olduğu çobanlar tarafından kulaktan kulağa yayıldı ve alan 1946 yılında Prof. Dr. H. Th. Bossert, Halet Çambel ve Emin Kuşçu tarafından bulunmuş olup, kazılar 1947 yılında başladı. Yerelde buraya aslan heykellerinden dolayı “Aslantaş” denilmesi ve en yakın topografik noktanın Karatepe olması nedeniyle buraya, Karatepe-Aslantaş denildi. Açık Hava Müzesi 1977 yılında, Kapalı Müze Bölümü ise 2007 yılında açıldı. Müzenin kapalı bölümünde Domuztepe ve Kumkale kazı buluntuları mevcuttur. Karatepe-Aslantaş’taki eserler, mimari bir bütünün parçaları olması sebebiyle yerlerinden sökülmeden olduğu yerde kalması sağlandı. Eserlerin, Açık Hava Müzesi kurularak sergilenmesi yoluna gidildi.
Kale, bir kilometre uzunluğunda üç-dört metre kalınlığında taş temel üzerinde ahşap destekli savunma surlarıyla çevrilidir. Belirli aralıklarla yerleştirilmiş 28 tane dörtgen planlı burçla güçlendirildi. Tarihi Kale’de, biri kuzeydoğu diğeri güneydoğuda olmak üzere iki anıtsal kapı mevcuttur. Anıtsal kale kapılarında, günün inanç ve yaşayışını sergileyen birçok heykel ve kabartma dışında, hiyeroglif (Hitit) ve Finike yazı sistemlerinde çift dilli yazıtlar bulunmaktadır. Sağ ve sol yan odacıklarda bazalt taş bloklar üzerinde, aynı metnin karşılıklı Finike ve Hitit hiyeroglif yazıları yer almaktadır.
Fenike dilindeki metin, onun birebir tekrarı olan hiyeroglif yazısının okunmasını sağladı ve dünya üzerindeki Hitit yazıları ilk defa burada okundu. Böylece daha önce çözülememiş olan ve MÖ 2000 başlarına kadar giden Hitit hiyeroglif yazıları okunabildi. Bu yazıtlar Fenike dilinde ve Hitit hiyeroglifi ile yazılmış en uzun metinlerdir. Kalenin Güneybatısında bulunan giriş kapısında iki aslan heykeli, Kuzeydoğu kapısında insan başlı ve aslan gövdeli karşılıklı iki sfenks, kapı içinde ise Fırtına Tanrısının heykeli (yaklaşık üç metre) bulunmaktadır.
Karatepe zirvesinde bulunan iki tane yanmış bina harabesi ve zahire kuyuları, burada daha önce saray olduğunu düşündürmektedir. Milli parkta Geç Hitit dönemi dışında Roma ve Bizans dönemlerine ait yerleşmeler ve kilise, hamam, bazilika, değirmen taşı, duvarlar, çeşme gibi kalıntılar da bulunmaktadır.
Arkeolojik açıdan önemli olan Karatepe-Aslantaş Milli Parkı, flora ve fauna açısından da önemlidir. Karatepe-Aslantaş Milli Parkı florası coğrafi konumu nedeniyle hem Amanos Dağları ve hem de Doğu Toroslar'a ait bitki türlerini barındırmaktadır. Yükseltisi 50-600 metre arasında olan parkta, Akdeniz Bölgesi’ne özgü flora türleri örneğin kızılçam ormanları, meşelikler ve makilikler yayılış göstermektedir. Milli parkta, kızılçam ve meşe türleri dışında gürgen, sandal, defne, ladin, böğürtlen, ahududu ve karaağaç gibi yaklaşık 230 bitki türü bulunmaktadır. Orman alt örtüsünde, makilik alanlarda ve dik kayalık yamaçlarda endemik bitki türleri bulunmakla birlikte dere, ırmak ve baraj gölü kenarlarında daha farklı bir bitki örtüsü mevcuttur.
Milli parkta; 17 adet memeli, 12 adet sürüngen, 22 adet balık, beş iki yaşamlı türü tespit edilmektedir. Milli park ve yakın çevresi kuşlar bakımından oldukça zengin bir yapıya sahip olup 120’si nesilleri farklı seviyelerde tehlike altında olan toplam 185 kuş türü tespit edildi. Park tavşan, tilki, sırtlan, sansar, porsuk gibi memeli türlerine; keklik, doğan, kartal gibi kuş türlerine; yayın, sazan ve yılan balığı gibi balık türlerine ev sahipliği yapmaktadır.
Çoğunlukla mart-kasım ayları arasında ziyaret edilen park; Karatepe zirvesinden manzara seyri, doğa yürüyüşü, günübirlik piknik, kamp, kaya tırmanışı, yaban hayatı ve kuş gözlemciliği, doğa fotoğrafçılığı imkânları sunmaktadır. Park içerisinde otopark, kamelya, çardak, büfe bulunmaktadır.
Karatepe Aslantaş Açık Hava Müzesi, Osmaniye il merkezine 33 kilometre, Kadirli ilçe merkezine 22 kilometre uzaklıkta olup Kadirli Kızyusuflu Köyü sınırlarındadır.
Referanslar
Çambel, H., Aksoy, A., Işın, M. A. ve Sadler, S. (1988). Karatepe-Aslantaş ve Domuztepe 1988 Yılı Çalışmaları, Höyük, 1: 43-58; Çambel, H. ve Öcal, A. D. (1993), https://www.researchgate.net/publication/305702096_Asativata_Karatepe Aslantas_Son_Hitit_Cagi_Sinir_Kalesi_ve_Acik_Hava_Muzesi_Asativata_The_Late_Hittite_site_of_Karatepe-Aslantas_and_Open-Air_Museum/link/579abf8708ae2e0b31b15b33/download, (Erişim tarihi: 11.11.2019); http://karatepeaslantas.tabiat.gov.tr/, (Erişim tarihi: 11.11.2019); Tuğcu, İ. (2016). Karatepe-Aslantaş (Azatiwata) Tasvir Sanatında Tekne Betimleri, Çukurova Araştırmaları Dergisi, 2 (2): 39-53.