Bursa iline bağlı ve ile uzaklığı 85 kilometrelik uzaklıkta, Türkiye’nin Marmara Bölgesi’nde, bölgenin güneydoğusunda ve kendi adıyla anılan gölün doğu kıyısındadır. İznik, dünyada eşine az rastlanan ve bütünüyle açık hava müzesi olan tarihi ve antik bir şehirdir. Bursa’nın ilçelerinden biri olan kent, kendisiyle aynı adı taşıyan gölün doğu kıyısına kuruldu. İznik’te ilk uygarlık izleri MÖ 4000 yıl öncesine kadar dayanıyor. Ancak toplu yerleşmeler MÖ 2500 yıllarında höyüklerle ortaya çıktı. Epigrafistlerin araştırmalarına göre bugünkü İznik ismi, eski Yunancada Nikaia’ya doğru anlamını taşıyan Eis Ten Nikaion’dan geliyor. Eis ve Nik heceleri halk dilinde kaynaştırılarak önce Eisnik sonra Isnik ve günümüzde de İznik şeklini aldı.

İznik dolaylarında ilk yerleşme izlerine kentin güneybatısındaki Karacakaya ve Conga’da yapılan sınırlı kazılarda rastlandı. Bu kalıntılar erken tunç çağı olarak tarihlendirildi. Roma çağının ünlü coğrafyacısı Strabon’a göre bugünkü İznik kenti MÖ 316 yılında İskender’in komutanlarından ve saltanat soyunun kurucusu olan Antigonos Monophthalmos tarafından Antigonia adıyla kuruldu. Fakat kısa bir süre sonra kent İskender’in başka bir generali olan Lysimakhos tarafından MÖ 301’de zapt edildi. Antigonos‘yı mağlup ederek kenti ele geçiren Lysimakhos, o dönemin geleneklerine göre kente sevgili karısının adı olan Nikaia adını verdi.

MÖ 293 yılında Bithynia krallığına bağlanan kent, önemli mimari yapılar ile süslenerek adına altın sikkeler basıldı ve tarihte Altın şehir ünvanıyla anıldı. Yıllarca Bithynia krallığına karşı savaşan Romalılar, başkent Nikaia’yı alıp MS 123 yılında meydana gelen deprem hasarlarını onararak, kent dokusunu tekrar inşa etti. Böylelikle kent dört ana ve 12 tali kapısı ile 4970 metre bir surla çevrildi.

Hristiyanlıkta oldukça önemli bir dini merkez olarak kabul edilen İznik, havarilerden Petrus’un gayretleri sayesinde bu din ile tanıştı. İmparator l. Constantinius’un döneminde Hristiyanlık üzerinde yer alan yasaklar kalktı. 325 yılının yaz başında Nikaia, Hristiyanlık açısından çok önemli bir olaya sahne oldu ve birinci konsül Senatus Sarayı’nda toplandı. İmparator Constantinius’un da katıldığı toplantıda iki önemli görüş tartışıldı. Bunlar, Hz. İsa’nın bir din adamı olmadığı ve tanrıdan dünyaya gelmediğidir. Kısa zamanda taraftar toplayan bu görüşe, piskoposlar karşı çıktı. Hristiyan dünyası tarafından günümüzde bile savunulan Hz. İsa’nın Tanrının oğlu olduğu tezi uzun tartışmalar sonrasında kabul gördü. Hristiyanlıkla ilgili yortular ve Nikaia Kanunları adıyla bilinen 20 maddelik metin, bu konsül sonrasında kabul edildi. 787 yılında İznik Ayasofya’sında yedinci konsül toplandı. Bu dönemde imparatoriçe İrene, resim ve heykel üzerindeki yasakları kaldırdı.

Türkler yönetimi aldıktan sonra İznik adı verilen kent, Selçuklular ve Bizanslıların başkenti durumuna geldi. 1331 yılında Orhan Gazi’nin yönettiği Osmanlı ordularının ele geçirdiği İznik, Osmanlı dönemi ile beraber canlanarak sanat, ticaret ve kültür merkezi oldu. Osmanlı döneminin ilk cami, medrese ve imareti İznik’te inşa edildi. XIV – XVII. yüzyıllar arasında İznik önemli bir sanat merkezi oldu, dünyaca ünlü çini ve seramikler burada üretildi.

İznik, Helenistik çağdan kalan ızgara planlı kent yerleşimi, Roma, Bizans ve Osmanlı döneminden kalan anıtsal yapılarıyla tarihi kent dokusunu bütün canlılığı ile koruyor. İznik Gölü doğusundaki kıyıda verimli bir ovada bulunan İznik, yılın her mevsiminde yeşil kalmayı başaran doğasıyla ve bol oksijen içeren temiz havasıyla doğa tutkunu olanlar için vazgeçilmez ortamlar sunuyor. Katırlı dağlarındaki Köristan, Avdan ve Müşküle yaylaları, Samanlı dağlarındaki Hacı Osman Yaylaları ve Sansarak Köyü civarında sekiz kilometre uzunluğuna sahip parkuru ile Sansarak Kanyonu, kamp ve dağ yürüyüşü yapmaya elverişli alanlardır. Bölgede foto safari turları düzenleniyor olup ayrıca Hacı Osman Yaylası çim kayağı yapmak için elverişli bir alan durumundadır. Temiz ve berrak görüntüsü ile İznik Gölü Türkiye’nin beşinci büyük doğal gölüdür. Yaz aylarında gölde yüzülebiliyor ve özellikle güney kıyılarında kamp yapılıyor. Yıl boyunca göl; yelken yarışları, sörf, kano, kürek, jetski, su kayağı vb. su sporları yapmaya ve amatör olta balıkçılığına oldukça elverişlidir.

İznik ilçesinin kültürel varlıkları arasında prehistorik dönem höyükleri; Çakırca Höyük, Karadin Höyük, Çiçekli Höyük, Üyücek Höyük; helenistik döneme ait eserler; Berber Kaya mezar odası; Roma dönemine ait eserler; Roma tiyatrosu, obelisk, surlar, Lefke Kapı su kanalı, Roma Köprüsü; Bizans dönemi eserleri; Koimesis Tes Theotokos Kilisesi, Böcek Ayazması (Baptisterium), Hespekli Hipojesi (Yeraltı Mezar Odası), İstanbul Kapı su kanalı; Selçuklu dönemine ait eserler; İsmail Bey Hamamı; Osmanlı dönemine ait eserler; Ayasofya Camii, Eşrefzade Camii, Hacı Özbek Camii, Mahmut Çelebi Camii, Şeyh Kutbettin Camii ve Türbesi, Yakup Çelebi Camii, Yeşil Camii (Halil Hayrettin Paşa Camii), Candarlı Halil Paşa Türbesi, Kırgızlar Türbesi, Murad Hamamı, Hacı Hamza Hamamı, Süleyman Paşa Medresesi, Nilüfer Hatun İmareti yer alıyor.