Antigonos Lahdi (İznik)

Doğal ve Kültürel Miras Lahit

Antigonos Lahdi, Bursa'nın İznik ilçesine 2,5 kilometre kuzeyinde yer alan Hisardere Nekropolü’nde bulunmuştur. Diğer birçok dikkat çekici lahitle birlikte ortaya çıkarılan lahit 2016 yılında keşfedilerek İznik Müzesi’ne taşınıp sergilenmeye başlamıştır.

Lahitte1,76 metre uzunluğunda 45-50 yaşlarında bir erkek bireye ait iskelet kalıntısı tespit edilmiştir. Yapılan incelemeler sonucu iskeletin Antigonos’a ait olduğu anlaşılmıştır. Üç kat kefene sarılmış ve mezar hediyesi olarak cam şişe ile birlikte gömülmüştür. Mezardaki gömünün el ve ayak formu kefen içinde olduğu gibi korunagelmiştir. Zira siyah bir tabaka bezleri kapladığı görülmüştür. Yapılan araştırmalar neticesinde bezlerin ya katranla ıslatıldıktan sonra vücuda sarıldığı ya da cesedin katranla kaplandıktan sonra beze sarıldığı varsayımına yol açmıştır. Bez parçaları çıkarıldıktan sonra geriye yalnızca sertleşmiş katran ve reçine katmanları kalmıştır. İskeletin kefeni, uzandığı ahşap olan yatak ve baş altı yastık bölümü kısmen günümüze sağlam ulaşmıştır. Bu durum o dönemdeki gömülerin kefene sarılması ve yatak şeklinde ahşap zemini kullanmaları ölü defin işlemleri hakkında önemli ipuçları vermektedir.

Söz konusu lahit teknik olarak incelendiğinde tekne ölçüsünün yüksekliği 0,92 metre, uzunluğu 2,26 metre ve genişliği 1,05 metredir. Kapak ölçüleri ise yüksekliği 0,51 metre, uzunluğu 2,30 metre ve genişliği 1,16 metredir. Mavi-gri mermerden yapılmıştır. Çerçeveli lahit tipindedir ve kapak bölümü çatı örtülü olarak yapılmıştır. Lahdin üç kenarı işlenmiş, bir uzun kenarı düz tıraşlanarak bırakılmıştır.  Mezarın ön uzun kenarı üç alana bölünmüştür. Sol ve sağ panel alanlarının içinde, altta bir tabanla çevrelenen daha küçük bir çerçeve daha vardır. Resmin sol tarafındaki daha küçük çerçevede “Pudicitia Philista” tipinde taburede oturur şekilde verilmiştir. Başını örttüğü kiton ve himation giymiş ve başını hafifçe aşağıya doğru eğilmiştir. Sol kolu dikey olarak kaldırılmış ve sol eliyle boynundaki peçenin kenarını tutmaktadır. Sağ kolu ise bacaklarının üzerindedir. Lahdin ön orta yüzeyindeki panelde ise Antigonos’un eşi Arete’nin ağzından bir ağıtın yer aldığı yazıt bulunmaktadır. Yazıtta: Ben, yaslı Arete, Antigonos’un mezarının başında oturuyorum, buklelerim kesilmiş; yüreğimde büyük bir yas, çünkü kahrolası ölüm Tanrıçası (= kader) gençler içinde olağanüstü olanı vaktinden evvel elinde tutuyor!  İfadesi yazmaktadır. Sağdaki panelde kanatlı iki güreşçi Eros olarak tasvir edilmiştir.

Sağ bölümdeki dar kenar iki panel olarak ayrılmıştır. Her panelde bir kaide üzerinde kanatlı ve çapraz bacaklı ayakta duran bir Eros yer almaktadır. Her Eros başı eğiktir ve elinde meşale tutmaktadır. Sol dar kenar da iki panelden oluşmaktadır. Platform üzerinde duran bir çocuk ve iki eliyle bir meşale tutar şekilde verilmiştir. Her iki çocuk içe dönük ve bacakları çapraz olarak tasvir edilmiştir. Vücutlarının sadece üst kısmını kısmen kaplayan kısa bir kiton giymişlerdir. 

Kapak bölümü ise mahya kiremitli, aslan başlı antefiks ve palmet biçimli köşe akroterinden oluşmaktadır. Arka taraftaki köşe akroterleri düz olarak yapılmıştır. Dar kenardaki her üçgen alan merkezinde yuvarlak bir kalkan yer almaktadır. Çatı bölümünde eğimli geison ile tamamlanır. Her iki dar bölümünde iki adet kaldırma başlığı vardır. Lahdin yazıtı, mezar hediyesi ve bezemeleri açısından değerlendirildiğinde MS II.-IIII. yüzyıllara tarihlendirilmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Brandenburg, H. (1994). Coemeterium. Der Wandel des Bestattungswesens als Zeichen des Kulturumbruchs der Spätantike, Laverna 5, Scripta Mercaturae, St. Katharinen, ss. 206-233; Cohn, L. (1894). Antigonos (23), in: RE 1, 2422; Koch, G. (2001). Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. (Birinci Baskı). (Çeviren: Z. Z. İlkgelen). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları; Soslu, A. (2024). Akhilleus Lahdi (İznik), İçinde, Kozak, N. (Editör), Online Türkiye Turizm Ansiklopedisi, https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/kaman-kalehoyuk-arkeoloji-muzesi--3819 (Erişim tarihi: 02.04.2024); Soslu, A. (2024). Likya Lahdi, İçinde, Kozak, N. (Editör), Online Türkiye Turizm Ansiklopedisi, https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/kaman-kalehoyuk-arkeoloji-muzesi--3819 (Erişim tarihi: 02.04.2024); Yaşar, H. (2017). Hisardere 2016 Lahit Kurtarma Kazısı, 26. İçinde; Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu (ss.143-154). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yayını; Zgusta, L. (1964). Kleinasiatische Personennamen. Prag.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ekin Meriç, A. ve Dreyer, B. (2021). Inschriften auf Stein-Sarkophagen von der Hisardere-Nekropole von Nikaia, GEPHYRA, 21: 47-63