Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri olmak üzere iki ana bileşenden oluşuyor.

Diyarbakır Kalesi dünyada sağlam durumda bulunan en büyük surlarından biri olarak kabul ediliyor. Kalenin ilk bölümleri Hurriler döneminde (MÖ 3000) yapıldı. MS 349 yılında Roma İmparatoru II. Constantius tarafından kentin çevresi surlarla çevrildi ve kale güçlendirildi. Dış kale surları, günümüzde Suriçi denilen eski Diyarbakır’ı kalkan balığı şeklinde çevreliyor. Dicle Vadisi’nden 100 metre yükseklikteki bir düzlükte kesme bazalt taşından yapılan surların uzunluğu 5.700 metre, duvar yüksekliği 12 metre, kalınlığı ise 3-5 metre arasında değişiyor. Yaklaşık üç km²’lik bir alanı çevreleyen surların üzerinde; Artuklu, Bizans, Selçuklu, Eyyubi, Akkoyunlu ve Osmanlılara ait çeşitli yazılar, güneş ve yıldız sembolleri, meyve ve tahıl motifleri, haç, aslan, boğa, kartal ve at kabartmaları yer alıyor. Dış kalenin dört yöne açılan dört önemli kapısı (kuzeyde Dağ Kapısı, doğuda Yeni Kapı, güneyde Mardin Kapısı, batıda Urfa Kapısı) ve 82 burcu bulunuyor. Kapılar Mezopotamya bölgesinin en önemli ticari merkezlerinden olan Diyarbakır’a giriş çıkışları kontrol altında tutmak için kullanılıyor. İç kale ise surların kuzeydoğusunda yer alıyor ve içinde kilise, Artuklu saray kalıntıları ile sarnıç ve cami bulunuyor.

Surlarla çevrili bir kent olan Diyarbakır’ın öneminin teşhis edilmesinde belirleyici faktörler arasında yer alan “Hevsel Bahçeleri” Dicle Nehri ve dolaylarında konumlanıyor. Hevsel Bahçeleri’nin ismi Osmanlı’nın XVII. ve XVIII. yüzyıl tarih kayıtlarında Es/v/f/el Bahçesi olarak geçiyor buna bağlı olarak Abakay’ın da vurguladığı üzere Evsel olarak anılan bahçelerin ismi zamanla Hevsel şeklinde değişti. Hevsel Bahçeleri, bahçe kültürünün çok önemli olduğu bir coğrafyada yer alan tarihi boyunca halkın kullanımına açık sivil bir bahçe olarak özgün bir değer ortaya koyuyor. Verimli tarım arazileri, endemik bitki türleri ve doğal peyzaj alanları içeren bahçeler, Diyarbakır’ın geçmişten bugüne birçok devlet için önemli bir merkez olmasını sağlıyor. Otuzdan fazla uygarlığın izlerini taşıyan bir bölgede sekiz bin yıl gibi çok uzun süredir bahçe olarak var olmasıyla, tarımsal değerinin dışında, kültürel ve tarihi olarak da özgün bir yere sahiptir. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri’nin yaşamsal işbirliği ve Hevsel Bahçeleri’nin oluşturduğu peyzaj, kentin ve aday varlığın binlerce yıldır kesintisiz yaşam sürmesinde, en önemli etkendir.

UNESCO tarafından 2015 yılında Almanya’nın Bonn kentinde 39’uncusu gerçekleştirilen Dünya Mirası Komitesi Toplantısı’nda UNESCO Dünya Mirası Listesine kaydedildi. Üzerindeki yazıtları, burçları ve bezemeleriyle görkemli bir açık hava müzesi konumunda olan Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri, Türkiye’nin Dünya Kültür Mirası listesindeki 14. yeri olarak tescillendi.

Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan ve tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Diyarbakır ilinde bulunmaktadır. Bu alan, zengin tarihi ve kültürel geçmişi, benzersiz doğal güzellikleri ve stratejik konumu ile dikkat çekmektedir. 2015 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilen Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri, kültürel peyzaj değeri ile öne çıkmaktadır.

Diyarbakır Kalesi, Diyarbakır'ın merkezinde, Dicle Nehri'ne hakim bir konumda yer almaktadır. Kale, yaklaşık 5.800 metre uzunluğunda, on iki metre yüksekliğinde ve seksen iki burcu bulunan surları ile dikkat çekmektedir. Surlar, Roma, Bizans, İslam, Artuklu ve Osmanlı dönemlerinde çeşitli onarımlar ve eklemeler ile günümüze kadar ulaşmıştır. Hevsel Bahçeleri ise, Diyarbakır Kalesi'nin güneyinde, Dicle Nehri ile kale surları arasında yer alan yaklaşık 700 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Bu bahçeler, binlerce yıldır tarım yapılan verimli toprakları ile ünlüdür.

Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri, zengin tarihsel ve kültürel değerleri ile dikkat çekmektedir. Kale surları, farklı dönemlere ait mimari özellikleri ile tarihsel bir belge niteliğindedir. Surların üzerindeki kitabeler, kabartmalar ve süslemeler, dönemin sanat anlayışını ve kültürel zenginliğini yansıtmaktadır. Hevsel Bahçeleri ise, antik dönemden günümüze kadar tarımsal faaliyetlerin sürdürüldüğü bir alan olup, bölgenin ekonomik ve sosyal hayatında önemli bir yer tutmaktadır. Bahçeler, aynı zamanda çeşitli bitki ve hayvan türlerine ev sahipliği yaparak biyolojik çeşitliliği koruma açısından da büyük bir öneme sahiptir.

Hevsel Bahçeleri, verimli toprakları ve su kaynakları ile bölgenin tarımsal üretiminde önemli bir rol oynamaktadır. Bu bahçeler, sebze, meyve ve tahıl üretimi için uygun iklim ve toprak koşullarına sahiptir. Aynı zamanda, bahçelerde yetişen bitkiler, bölgedeki ekosistemin devamlılığına katkıda bulunmakta ve çeşitli hayvan türlerine yaşam alanı sunmaktadır. Dicle Nehri'nin su kaynakları, bahçelerin sulanmasında ve tarımsal üretimin sürdürülebilirliğinde önemli bir rol oynamaktadır.

Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri, doğa koruma ve sürdürülebilir turizm açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Bölgenin tarihi ve kültürel zenginlikleri, turizm açısından cazip bir destinasyon olmasını sağlamaktadır. Sürdürülebilir turizm uygulamaları, bölgenin doğal ve kültürel kaynaklarının korunmasına katkıda bulunurken, yerel ekonomiye de önemli katkılar sağlamaktadır. Ziyaretçiler, bölgenin tarihi ve doğal güzelliklerini keşfederken, aynı zamanda yerel kültürü ve yaşam tarzını deneyimleme fırsatı bulmaktadır.

Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri, Türkiye'nin kültürel ve doğal mirasının önemli bir parçasıdır. Bu alan, zengin tarihi geçmişi, benzersiz doğal güzellikleri ve stratejik konumu ile dikkat çekmektedir. Diyarbakır Kalesi'nin surları ve Hevsel Bahçeleri'nin verimli toprakları, bölgenin tarihsel ve kültürel zenginliğini yansıtmaktadır. Doğa koruma ve sürdürülebilir turizm açısından büyük bir potansiyele sahip olan bu alan, gelecekte de korunarak ve sürdürülebilir kullanımının teşvik edilmesi ile değerini koruyacaktır. Bu metin, Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı hakkında kapsamlı bir bilgi sunmakta ve ilgili bağlantılardan elde edilen verilerle desteklenmektedir.