Aydın ilinin sınırları içinde bulunan Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nın Dilek Yarımadası bölümü (10.985 hektar) 1966 yılında, Büyük Menderes Deltası bölümü (16.613 hektar) 1994 yılında ulusal park ilan edildi. Orman, kıyı, dağ, deniz ve delta ekosistemlerini barındıran milli park; yarımada ve delta olmak üzere iki farklı coğrafi oluşumu barındırması, jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri, kültürel ve tarihi zenginliği, flora ve fauna çeşitliliği ile eşsiz bir doğa örneğidir.

Milli parkın Dilek Yarımadası bölümü, Samsun Dağları’nın Ege Denizi’ne uzandığı son noktadır. Yarımadanın en yüksek noktası Dilek Tepesi’dir (1.237 metre). Yarımada, Akdeniz (maki) florası dışında Karadeniz florasına ait türleri de barındırmaktadır. Kuzey Anadolu ormanlarına özgü Anadolu kestanesinin ve Türkiye’de az yerde bulunan kartopu, finike ardıcı, pirnal meşesi ve dallı servinin küçük topluluklar halinde yetiştiği tek yerdir. Akdeniz maki florasının en sağlıklı örnekleri de bulunmaktadır. Yarımadanın sahilleri Türkiye’nin en temiz ve doğal kıyıları olup, bu sahiller ve Yarımadanın güney kıyılarındaki mağaralar Akdeniz Fokları için yaşam alanıdır. Yarımada çevresinde bulanan ve temiz deniz göstergesi olan deniz çayırlarında; türlü algler, kafadan bacaklılar, deniz kestanesi, deniz yıldızı, sünger, ısparoz, papaz balığı, karagöz, mırmır, kefal, çipura gibi türler yaşamaktadır. Yarımada’da çok sayıda vadi, kanyon, tepe ve koy bulunmaktadır. Yarımada, yaz mevsiminde yöre halkının denizden yararlandığı bir merkez haline gelmektedir.

Milli parkın Büyük Menderes Deltası bölümü; Büyük Menderes nehri, kıyı kordonları, lagün gölleri, lagün gölleri çevresindeki tuzcul düzlükler, bataklıklar, tatlı ve tuzlu su kaynaklarını barındırmaktadır. Delta’da; yer yer sazlıklar, tepelik alanlarda maki toplulukları bulunmaktadır. Tuzcul düzlükler deniz börülceleri ile kaplıdır. Delta, bölgenin su kuşları için önemli kışlama, üreme ve barınma alanı olması nedeniyle RAMSAR alanı olup uluslararası öneme sahip sulak alandır. Nesli tehlike altında olan tepeli pelikan türü Karina lagünündeki adacıklarda üremektedir. Alanda; önemli türlerden küçük akbalıkçıl, küçük kerkenez ve akkuyruklu kartal üremekte, çok sayıda falmingo kışlamaktadır. Büyük Menderes Nehri içsu balıkları için önemlidir. Ayrıca deltanın kıyıları deniz balıklarının yumurta bırakma sahasıdır. Büyük Menderes Deltası’nın denizle birleştiği kısımlarda Dil Gölü, Tuzla Gölü, Kokar Göl ve Koca Göl bulunmaktadır. Büyük Menderes Deltası’nın güney kısmında eskiden bir ada olan küçük bir tepe üzerinde Lade Antik Kenti bulunmaktadır. Delta’da geniş pamuk tarlaları, güneyde yer yer tahıl tarlaları bulunmaktadır.

Akdeniz, Doğu Akdeniz, Avrupa-Sibirya, İran-Turan elementi bitki türlerini barındıran parkta; 30’u endemik 804 bitki türü bulunmaktadır. Zengin floristik yapısı nedeniyle ‘Biyogenetik rezerv alanı’ olarak kabul edilmiştir. Yarımada soyu tükendiği varsayılan Anadolu Parsı'nın batıda yaşadığı son noktadır. Milli parkta yaklaşık 250 kuş türünün yaşadığı, bunlardan 70 tür kuşun ürediği belirlenmiştir. Yaban domuzu, karakulak, vaşak, çakal, sırtlan, doğaya terkedilmiş yabani sığırlar ve atlar ile birçok hayvan türü milli parkta yaşamaktadır.

Temiz denizi, mağara, tepe, obruk gibi doğal oluşumlar ile bitki ve hayvan çeşitliliği, farklı ekosistemleri barındıran milli park yıl boyu ziyaretçi akınına uğramaktadır. Milli parkta; botanik turu, doğa yürüyüşü, foto-safari, jeep safari, kuş gözlemciliği, kültür yürüyüşü, manzara izleme, yamaç paraşütü, dalış, bisiklet turu, olta balıkçılığı gibi rekreasyon aktiviteleri yapılabilmektedir.

Parkta; İçmeler, Aydınlık, Kavaklı ve Karasu koylarında olmak üzere toplam dört adet günübirlik tesis bulunmaktadır. Kavaklıburun-Karasu koyları arasında (iki km.) botanik turu, Oluklu Kanyon girişi ile Eski Doğanbey köyündeki ziyaretçi tanıtım merkezi arasında (14 kilometre) doğa yürüyüşleri yapılmaktadır. Ayrıca; Panionion’dan Eski Doğanbey köyüne (30 kilometre) Oluklu Kanyon’dan başlayıp Karakol Geçidi üzerinden Panionion’a (37 kilometre) diğer alternatif yürüyüş parkurlarıdır.

Parkın çeşitli yerlerinde manzara seyretme noktaları (Dilek tepe gibi) bulunmaktadır. Ziyaretçiler tarafından kullanılmayan noktalarda dalma sporu yapılmaktadır. Deltadaki tahliye kanalı ve Büyük Menderes nehri üzerinde sportif amaçlı olta balıkçılığı ve kuş gözlemciliği yapılmaktadır. Kaplan Kayası’nda yamaç paraşütü yapılabilmektedir. Dilek Tepe, Olukdere Kanyonu, mevcut koylar vb. noktalarda fotoğraf çekimi yapılabilmektedir

Milli park sınırları içinde bulunan; Panionion, Zeus Mağarası, eski bir Rum köyü olan Eski Doğanbey Köyü, Eski Şaraphane, Thebai Antik Kenti, Hagios Antonios Manastırı, Karine Antik Yerleşim Alanı ve Milli Park yakınında bulunan Priene ve Milet Antik Kentleri’ne kültürel turlar düzenlenmektedir. Milli park, Birinci Derece Doğal Sit, Birinci Derece Arkeolojik Sit ve Kentsel Sit Alanlarına sahiptir. Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’na İzmir-Söke-Milas-Muğla devlet karayolu ile ulaşılmaktadır. Söke' ye 16 kilometre, Kuşadası’na yirmi dört km, Didim’e yirmi yedi kilometre Aydın iline seksen yedi kilometre, İzmir iline 174 kilometre. uzaklıktadır.

Adını, bölgenin 1.237 metre ile en yüksek noktası olan Dilek Tepesi’nden alan, Ege Bölgesi’nin Aydın ili sınırları içinde Menteşe Dağları’nın Ege Denizi’ne kavuştuğu yarımada üzerinde bulunan alanın Dilek Yarımadası bölümü (10.985 hektar) 1966 yılında milli park olarak ilan edildi. Büyük Menderes Deltası bölümü (16.613 hektar) ise 1994 yılında alana eklenmesiyle milli park toplam 27.598 hektar oldu.

Bir taraftan birçok medeniyete ev sahipliği yapmış pek çok uygarlığın ayak izlerini hala taşıması diğer taraftan hem uluslararası öneme sahip bir sulak alan ve ayrıca Flora Biogenetik Rezerv Alanı olması nedeniyle Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Türkiye’nin en önemli doğal alanlarından biridir. Dilek Yarımadası Türkiye’de Akdeniz flora bölgesi elementlerinin en iyi örneklerine sahip olduğu gibi, Avrupa Sibirya flora bölgesi elementlerini içermesi bakımından da önemlidir. Benzersiz flora çeşitliliğinden dolayı alan Avrupa Konseyi tarafından Flora Biogenetik Rezerv Alanı olarak kabul edildi. Akdeniz maki florasının tüm bitki türleri en sağlıklı örnekleri ile alanda temsil ediliyor. Ayrıca Kuzey Anadolu ormanlarına özgü Anadolu kestanesi (Castaneum sativa), Türkiye’de az yerde bulunan kartopu (Viburnum sp.), Finike ardıcı (Juniperus phonicea), Pirnal meşesi (Quercus ilex) ve dallı servinin (Cupressus sempervirens var. Pyramidalis) küçük topluluklar halinde yetiştiği tek yerdir.

Kuzeyde kızılçam (Pinus britia), karaçam (Pinus nigra), Finike ardıcı (Juniperus phonicea), dallı servi (Cupressus sempervirens var. Pyramidalis), meşe (Quercus sp.), kestane (Castaneum sativa), akçaağaç (Acer sp.), ıhlamur (Tilia sp.), dişbudak (Fraxinus sp.); vadilerde, çınar (Platanus sp.) gibi türler; güneyde ise keçiboynuzu (Ceratonia siliqua), funda (Erica sp.), mersin (Myrtus communis), sandal ağacı (Arbutus andracnhe), defne (Laurus nobilis), menengiç (Pistacia terebinthus), kocayemiş (Arbutus unedo), erguvan (Cercis siliquastrum) ve katırtırnağı (Spartium junceum) gibi Akdeniz florasının örnekleri yer alıyor.

Büyük Menderes Deltası, Bafa Gölü ile entegre bir sulak alandır. Gerek bu entegre sistemin içerdiği biyolojik çeşitlilik, gerekse nesli tükenmekte ve tehdit altında olan aynı zamanda Bern Sözleşmesi kapsamında da korumada öncelikli türleri barındırmasından dolayı uluslararası öneme haiz bir sulak alan ve ramsar alanıdır. Delta, göçmen kuşlar için Ege Bölgesi’ndeki en önemli yaşama alanlarından biridir. Nesli tehdit altında olan cüce karabatak (Microcarbo pygmeus) deltada yaşar ve dünyada sayıları giderek azalan tepeli pelikan (Pelecanus crispus) Karina lagünündeki adacıklarda ürer; küçük akbalıkçıl (Egretta garzetta), küçük kerkenez (Falco naumanni) ve akkuyruklu kartal (Haliaeetus albicilla) da alanda üreyen önemli türler arasındadır.

Dilek Yarımadası Milli Parkı’nın sahilleri Türkiye’de en temiz ve doğal kıyılarıdandır. Denizin temiz olduğunun bir göstergesi olan deniz çayırları yarımada çevresinde bulunurlar. Bu sahiller Avrupa’nın en nadir memeli türlerinden olan Akdeniz fokları (Monachus monachus) için de doğal bir yaşam alanı oluşturur. Özellikle yarımadanın güney kıyılarındaki mağaralar Akdeniz fokları tarafından kullanılır. Öte yandan delta deniz balıklarının yumurta bırakma sahasıdır. Yarımada soyu tükendiği varsayılan Anadolu parsının (Panthera pardus tulliana) batıda yaşadığı son noktadır.

Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, Kuşadası gibi önemli bir turizm bölgesine yakınlığı ve ulaşım kolaylığı nedeniyle özellikle yaz aylarında ziyaretçi potansiyeli yüksek bir alandır. Foto safari, olta balıkçılığı, doğa ve kültür yürüyüşleri, kuş gözlemciliği, dağ bisikleti turları, mağaracılık ve yüzme gibi etkinlikler için uygundur. Milli parkta; Yunanistan’ın Sisam, (Samos) Adası’nı, Olukludere Kanyonu’nu, Kuşadası’nı ve Mykale (Dilek) Dağı’nı kapsayan kara ve deniz peyzajlarının nadir örneklerinin izlendiği üç seyir terası bulunuyor. Eski Doğanbey Köyü, Zeus Mağarası, Olukdere Kanyonu’ndaki 15 kilometrelik yürüyüş rotası ve milli park tanıtım ve ziyaretçi merkezleri, gerekli ziyaretçi bilgilendirme materyalleri ve panolarıyla donatılmış milli park hakkında bilgi alınabilecek önemli noktalardır.