-
2024
Corydella Antik Kenti, Kumluca-Finike Deltası'nın doğu kenarında, Kumluca merkezinden 1bir kilometre batıda, sahilden ise altı kilometre mesafede, bugünkü Hacıveliler Mahallesi’nde bulunmaktadır. Kent iki yaklaşık 100 metrelik rakımı olan ve birbirleriyle hörgüç gibi bağlı olan iki tepenin üzerinde bulunmaktadır. Kentin kuruluşunun diğer kentler ile kıyaslandığında sadece klasik döneme kadar gittiğini söylemek mümkündür. Miletli Hekataios’a (MÖ 500) göre kent Rodos’un bir kolonisidir. Yaşlı Plinius ise kenti Likya’nın önemli kentleri arasında anar. Ptolemaios ise kenti Phaselis ile Antiphellos arasında konumlandırır ve kendisine Coridallo adını vermektedir. Diğer verilen isimleri ise Coridalion ya da Coridalium’dur. Kentin geniş ve bereketli tarlalarının olduğu ve bu nedenle varsıl kentler arasında olduğu tahmin edilmektedir. MS 129’dan sonra İmparator Hadrian’ın ziyareti ile onurlandırılmak için heykelini dikmişlerdir. Bu kent de MS 141 depreminde ağır hasar görmüş ve Likya Beyi Rhodiapolisli Opromoas tarafından destek görmüştür. Kendisi annesinin memleketi olan Korydalla’nın Şeref Vatandaşlığına sahip iken, Corydalla’ya üç kez Gymnasiark olarak hizmet etmiştir. Kentte önemli bir Leto, Serapis ve Athena kültünün olduğu da bildirilmektedir. Bizans döneminde ise Myra Metropolis’inin altında bir piskoposluk olarak varlığını sürdüren Corydalla’nın piskoposlarının adları MS 451 yılı ile XII. yüzyıl arası Kilise konsillerinde ve Notitiae epicopatuum’da sıklıkla zikredilir.
XIX. yüzyılda kenti inceleyen gezginler kent kalıntılarının kuzeydoğu sınırı 900 metre, güneybatı sınırı 300 metre olan bir bölgeye yayılmış bir ören yerinden söz etmektedirler. Kentin ismen belirlenmesi ise Hacıveliler Köyü’nde bir duvarda bulunan bir kitabe ile mümkün olmuştur. 1842 yılında küçük bir amfi tiyatrosu, su kemeri ve bazı antik binalar tarif edilirken; günümüzde bu yapıların izi kalmamış, tepenin güney yamacında tiyatroya ilişkin bir çöküntü, kaya mezarları, sarnıçlar ve su kemerinin artıkları bulunmaktadır. Antik kentin taşları ve kitabeleri zamanla civar köylere taşınmıştır.
Korydalla antik kentini meşhur eden 1963 yılında tesadüfen, keçilerini güden bir kadın tarafından bulunan Sion Hazinesi ya da Kumluca Hazinesi’dir. Erken Bizans dönemi gümüş eşyalardan oluşan bu Kilise Hazinesi, Hacıveliler Köyü’nün kuzeyinde bulunan Büyük Asar mevkiinde bulunmuştur. Erken Bizans döneminde ait en büyük hazinelerden biridir. Hazinede bulunan eserlerin 53-58 arasında olduğu, bunun yanı sıra yirmi iki kap ve muhtelif çivi, zincir ve bakır sikkenin bulunduğu bildirilmiştir. Hazinenin önemli bir kısmı Dumbarton Oaks Koleksiyonu’nda (Washington, DC, ABD) ve Antalya Arkeoloji Müzesi’nde bulunmaktadır. Kaçakçılardan bir milyon ABD Dolarına alınan eserler, Dumbarton Oaks Müzesi’ne bağışlanmışlardır. Bunun dışında George Ortiz Collection (Cenevre), Digby-Jones (Londra) ve Hewett Collection (Londra) özel koleksiyonlarda da bazı parçaların bulunduğu düşünülmektedir. Aynı yıl müzenin yapmış olduğu kurtarma kazısı ile aynı hazineye ait başka gümüş eserler koruma altına alınmıştır.
Bir taşra manastırı için oldukça zengin olan Sion Hazinesi olasılıkla kısmi kullanımı yanı sıra manastır sermayesi olarak da kullanım görmüştür. Sion’lu Aziz Nikolaos’un Vita’sında bazı mucizelerini hayata geçirebilmek için maddiyata ihtiyacı bulunmaktadır. Örneğin salgında açlık çeken halka ikramlarda bulunabilmek için, manastırından para, şarap ve buğday taşımış ve Karkabo’daki Melek Cebrail’in sunağına getirmiştir. Burada üç boğa kurban ederek, insanlara dağıtmıştır. Diğer bir hadise ise Aziz Nikolaos’un Sabandos’daki Aziz Danyal’ın kutsal alanının çökmesini engellemek için manastırından para bağışlamış olmasıdır. Sion manastırının etrafındaki köylere de faydası olmaktaydı. Ellerindeki gümüşün maddi değerinden öte kutsal değeri de bulunmaktadır. Kilisenin içindeki mimari düzenleme, kilisenin ayinler sırasında ışık oyunları ve akustiği ile kişilerde uhrevi deneyimler yaşatmaktadır. Burada kilisede sergilenen ve kullanılan gümüşlerin bu deneyime olumlu katkıları bulunmaktadır.
Eserlerde bulunan „Hagios Sion“mührü ve yazıları, bu eserlerin Likya bölgesinde bulunan Sion Kilise/Manastırı’na ait olduğunu düşündürmüştür. Bölgede Myra kentinin kuzeyinde (Karabel-Asarcık Köyü; Corydalla’ya kırk kilometre mesafede) bulunan bir tane Sion Kilisesi bulunmaktadır. Oradan mevcut bulunan yere kaçırılıp gizlenmiş olabileceği düşüncesi ileri sürülse de Hagios Sion yazısının özellikle bir kiliseyi ifade etmek yerine Kudüs’teki Sion Tepesi’ni sembolize ettiğini ileri sürenler de olmuştur. Karabel-Asarcık Köyü’nde bulunan manastır kompleksinin yerleşim planı Aziz Nikolaos’un Vita’sında bildirilen manastır ile uyum içindedir. Şapelinde bulunan mozoledeki üç lahitten birisinin Sion’lu Aziz Nikolaos’a ait olabileceği ileri sürülmektedir. Vaftiz bölümünde Nicholas ismine rastlanmıştır. Bu bağlamda bu manastırın Sion’lu Nikolaos tarafından kurulduğu düşünülmektedir.
Bu manastırdan (Karabel) Corydalla mevkiine kadar hazinenin taşınması olasıdır. Yapılan deneysel çalışmalarda eşeğe 100 kilometrelikk bir yük yükleyerek, bir günde patikalar aracılığıyla yürümenin mümkün olabileceği gösterilmiştir. Keşişlerin olasılıkla VII. yüzyılın ikinci yarısında Arap istilasında kilise hazinesini kurtarmak için gümüşleri kaçırdıkları düşünülmektedir. Finike yakınlarında Gemi Direkleri Savaşı’nda (BS 655) Bizanslılar Araplar tarafından yenilmişlerdir. MS 715 yılında Arap Donanması Finike Limanı’na demir atmıştır. MS 809 yılında Harun el-Reşit Myra’ya saldırmıştır.
Corydalla antik kentinin ünü, burada altmışlı yıllarda bulunan Sion Hazinesi’nin gölgesinde kalmıştır. Antik çağda oldukça zengin ve geniş bir territoryuma sahip olan bu kent, Arap işgallerinden sonra terk edilmiştir. Ovanın alüvyonla dolu olması ve yapı taşı bağlamında fakir olması nedeniyle, Corydalla taş ocağı olarak kullanılmıştır.
Referanslar
Arı, A. (2024). The Sion Treasure Reconsidered The Biographies and Multivalence of Sacred Silver Objects in Sixth-Century Byzantium. Routledge; İplikçioğlu, B. (2021). Die Inschriften von Korydalla (NED-New edition, 1). Austrian Academy of Sciences Press, https://doi.org/10.2307/j.ctv1z7kk82; Ševčenko, I (1986). The Sion Treasure: The Evidence of the Inscriptions; Erica Cruikshank Dodd, The Question of Workshop. Evidence of the Stamps in the Sion Treasure; R. Newman, The Technical Examination and Conservation of Objects in the Sion Treasure; Susan A. Boyd, A “Metropolitan” Treasure from a Church in the Provinces. An Introduction to the Study of the Sion Treasure. In: Susan A. Boyd, Marlia Mundell Mango (Hrsg.): Ecclesiastical Silver Plate in Sixth-Century Byzantium. Papers of the Symposium held May 16–18, 1986 at the Walters Art Gallery, Baltimore and Dumbarton Oaks, Washington, D.C. (Washington 1986) 5–33, 39–63, 76–89; Tritsch, F. (1976). The Lycian bilingual in stoichedon from Korydalla, Kadmos, 15(2): 158-167. https://doi.org/10.1515/kadmos-1976-0208; Yazıcı, E. (2019). Uranus Rehber Anadolu Uygarlıkları Likya Yollarında. İstanbul: Uranus Yayınevi.