Bolu Keşi
GASTRONOMİ DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Peynir Gastronomik Değer
-
2025
Keş, çoğunlukla kızartılarak ve erişte (makarna) üzerine rendelenerek tüketilen yöresel bir yiyecektir. Yiyeceklerin uzun süre muhafaza edilmesinin sınırlı olduğu dönemlerde yoğurdun uzun süre tüketilmesini olanaklı kılmak amacıyla başvurulan kurutma yöntemin sonucunda meydana gelmiştir. Bu yiyecek saklama yönteminde yoğurt bir tülbent ile süzülmekte ve üzerine konulan herhangi bir ağırlık yardımıyla suyundan arındırılmaktadır. Suyundan arındırılarak genellikle sabun kalıbı şekli verilen keş güneşte kurutulmaya bırakılır. Bu sayede keşin uzun süre muhafaza edilmesi sağlanır.
Geleneksel yöntemlerle yapılan bir süt ürünü olan keş çoğunlukla yaz aylarında yapılmaktadır. Ayrıca keşin üretimi köy ve yayla evlerinde genellikle aile tüketimi için gerçekleştirilmektedir. Bunun dışında gelir sağlayan bir faaliyet olarak da semt pazarları ve yöresel pazarlarda satılmaktadır. Keşler kendi içerisinde katık, makarnalık ve kızartmalık keşler olarak sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırılmada genellikle kurutma süreleri ve kullanılan yoğurdun yağ oranı belirleyici olmaktadır. Nitekim yöre mutfağında önemli bir yere sahip olup özellikle kahvaltı sofralarında kızartılmak suretiyle tüketildiği bilinmektedir. Bunun yanında ana yemek olarak ev yapımı erişte arasına cevizle servis edilerek de tüketilmektedir.
2020 yılında mahreç işareti alan Bolu Keşi, somut olmayan kültürel miras ögesi olup bazı yörelerde “kurut” ismiyle de bilinmektedir. Keşin somut olmayan kültürel miras sınıflandırılması içinde Doğa ve Evrenle İlgili Bilgi ve Uygulamalar başlığı altında, Halk Mutfağı-Yerel Bilgi ve Becerilerle Üretilen Yemekler çatısı altında kendine yer edindiğini söylemek mümkündür. Yöreyle özdeşlemiş ve yörenin kültürel değerleri içerisinde yer alan keş, bölgede düzenlenen toplu organizasyonlarda (festival, panayır vb.) ve yerel restoran menülerinde yer alarak gastronomi turizmine de hizmet etmektedir. Bu sayede ürünün bölgenin yerli ve yabancı turistler tarafından turizm destinasyonu olarak tercih edilmesine katkı sağlayacağı söylenebilir.
Keşin reçetesi ile birlikte üretimi, sunumu ve halk kültürü üzerindeki etkilerine ilişkin tanıtım faaliyetlerinin artırılmasıyla ürünün bölge turizmine katkısının da aynı oranda artacağı aşikardır. Öte yandan keşin kullanım alanlarının çeşitlendirilmesinin, keş peyniri ile hazırlanan yemek alternatiflerinin farklı mutfaklarla birleştirilerek sunulmasının (Tikka Masala baharatıyla hazırlanan keş şiş kebap gibi) geleneksel keş peynirine olan talebi artıracağı söylenebilir. Nitekim kuru öğütülmüş keş peyniri kullanım alanları itibarıyla Parmesan peynirine alternatif olarak düşünülebilir. Ürün bu açıdan ele alındığında yüksek bir ticari potansiyel barındırmaktadır.
Referanslar
Batı Karadeniz Kalkınma Birliği (BAKAB) (2023). Bolu keşi. [Çevrim-içi: https://tinyurl.com/2wt3p7su ], (Erişim tarihi: 14.03.2025); Coşkun, H., Sarıca, E., Büyüktanır, B., Baş, N., Tanrıkulu, E., Bıçak, K. N., Güzel, C. ve Emecen, B. (2020). Some characteristics of “Katık Keş” a traditional Turkish dairy product, Gıda Journal of Food, 45(3): 564-571 d-DOI: 10.15237/gida.GD20033; Dinç, H. (2004). Bolu ili Gerede ilçesi Çoğullu köyü. Ankara: Grup Matbaacılık; Emirmustafaoğlu, A. ve Coşkun, H. (2017). Kızartmalık keş üretim teknolojisinin optimizasyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi tarım Bilimleri Dergisi, 27(3): 357-369; Güldemir, O. ve Işık, N. (2013, 24-26 October). Keş a traditional dried yogurt. (Poster). The 2nd International Symposium on Traditional Foods from Adriatic to Caucasus, Struga, Makedonya; Kaplan, Y., Yaman, H. ve Yurdugül, S. (2021). Novel aspects in developing a cultural cuisine integration between paneer from India and Molasses from Turkey, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(2): 697-709, DOI:10.21325/jotags.2021.811; M. Dervisoglu, Z. Tarakci, O. Aydemir, H. Temiz ve F. Yazici (2009) A survey on selected chemical, biochemical and sensory properties of kes cheese, a traditional Turkish cheese, International Journal of Food Properties, 12(2): 358-367, DOI: 10.1080/10942910701784688; Oğuz, M. Ö. (2018). Somut olmayan kültürel miras nedir? Ankara: Geleneksel Yayınları; Türk Patent ve Marka Kurumu (TPMK) (2020). Bolu keşi. [Çevrim-içi: https://tinyurl.com/37u568kv], (Erişim tarihi: 13.03.2025); Tütüncü Aydın, Z. (2017). Geçmişten günümüze Bolu halk kültürü. Bolu: T.C. Bolu Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.