Basel Sözleşmesi, tehlikeli atıkların sınır ötesi taşınımını ve bu atıkların bertarafını düzenleyen uluslararası bir çevre anlaşmasıdır. Türkçe'ye "Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi" şeklinde geçen sözleşmenin orjinal ismi "Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal" olarak bilinmektedir. 22 Mart 1989 tarihinde İsviçre'nin Basel kentinde imzalanmıştır ve 5 Mayıs 1992 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu sözleşme, tehlikeli atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetilmesini sağlamayı amaçlar.

Basel Sözleşmesi'nin temel amacı, tehlikeli atıkların sınır ötesi taşınımını minimize etmek ve bu atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesini sağlamaktır. Sözleşme, tehlikeli atıkların üretildiği yerlerde yönetilmesini teşvik eder ve atıkların taşınımını ve bertarafını düzenler. Ayrıca, sözleşme, tehlikeli atıkların yasadışı taşınımını önlemeyi ve ülkeler arasında bilgi ve teknoloji transferini teşvik etmeyi amaçlar.

Türkiye, Basel Sözleşmesi'ni 22 Mart 1989 tarihinde imzalamış ve 22 Nisan 1994 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul etmiştir. Sözleşme, Türkiye'de 17 Aralık 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye, bu sözleşmeyi onaylayarak tehlikeli atıkların sınır ötesi taşınımı ve bertarafı konusunda uluslararası işbirliğine katılmış ve ulusal düzeyde çeşitli politikalar ve programlar geliştirmiştir.

Basel Sözleşmesi kapsamında, taraf devletler tehlikeli atıkların taşınımı ve bertarafı konusunda çeşitli yükümlülükler üstlenirler. Bu yükümlülükler arasında, tehlikeli atıkların üretildiği yerde yönetilmesi, atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesi, atık taşınımı için gerekli izinlerin alınması ve yasadışı taşınımın önlenmesi yer alır. Taraf devletler ayrıca, tehlikeli atıkların yönetimi konusunda bilgi ve deneyim paylaşımı yapmalı ve bu konuda ulusal stratejiler ve eylem planları geliştirmelidir.

Türkiye, Basel Sözleşmesi'nin gerekliliklerini yerine getirmek için çeşitli yasal düzenlemeler yapmıştır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, tehlikeli atıkların yönetimi ve sınır ötesi taşınımı konusunda ana sorumlu kurumdur. Bakanlık, tehlikeli atıkların çevreye zarar vermeden yönetilmesi ve bertaraf edilmesi için çeşitli projeler ve programlar yürütmektedir. Ayrıca, Türkiye, tehlikeli atıkların yasadışı taşınımını önlemek için sıkı denetimler ve kontroller uygulamaktadır.

Basel Sözleşmesi'nin uygulanmasında taraf devletler arasında işbirliği ve bilgi paylaşımı büyük önem taşır. Sözleşme, taraf devletlerin tehlikeli atıkların yönetimi konusunda en iyi uygulamaları paylaşmalarını ve teknik yardım sağlamalarını teşvik eder. Ayrıca, sözleşme kapsamında düzenli olarak yapılan Taraflar Konferansı (COP) toplantıları, devletlerin tehlikeli atıkların yönetimi konusundaki ilerlemelerini değerlendirmeleri ve işbirliği yapmaları için bir platform sunar.

Türkiye, Basel Sözleşmesi kapsamında çeşitli ulusal ve uluslararası projelerde aktif olarak yer almaktadır. Bu projeler arasında tehlikeli atık yönetimi, atık taşınımı izleme sistemleri ve atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesi gibi çalışmalar bulunmaktadır. Türkiye, aynı zamanda tehlikeli atık yönetimi konusunda halkın bilinçlendirilmesi ve eğitim faaliyetlerine de önem vermektedir.

Sonuç olarak, Basel Sözleşmesi, tehlikeli atıkların yönetimi ve sınır ötesi taşınımının düzenlenmesi konusunda önemli bir uluslararası çerçeve sunmaktadır. Türkiye, bu sözleşmeye taraf olarak tehlikeli atıkların yönetimi ve çevrenin korunması konusunda uluslararası işbirliğine katkıda bulunmaktadır. Sözleşme kapsamında geliştirilen ulusal ve uluslararası projeler, tehlikeli atıkların çevreye zarar vermeden yönetilmesini ve bu alandaki işbirliğini güçlendirmektedir.