Cartagena Protokolü, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı amacıyla genetik olarak değiştirilmiş canlı organizmaların (LMO'lar) güvenli taşınması, kullanımı ve muhafazasını düzenleyen uluslararası bir anlaşmadır. Bu protokol, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (CBD) kapsamında hazırlanmış olup, 29 Ocak 2000 tarihinde Kolombiya'nın Cartagena kentinde kabul edilmiştir. Protokol, 11 Eylül 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu uluslararası protokolün orijinal adı "Cartagena Protocol on Biosafety to the Convention on Biological Diversity" olarak geçmektedir.

Cartagena Protokolü'nün temel amacı, genetik olarak değiştirilmiş organizmaların biyogüvenliğini sağlamaktır. Bu kapsamda, protokol, LMO'ların sınır ötesi hareketlerinde risk değerlendirmesi yapılmasını ve bu organizmaların çevreye, biyolojik çeşitliliğe ve insan sağlığına olası zararlarının minimize edilmesini öngörmektedir. Protokol, taraf devletlerin LMO'ların ithalatı, ihracatı ve transit geçişi konularında belirli düzenlemeler yapmalarını zorunlu kılmaktadır.

Protokol, genetik olarak değiştirilmiş organizmaların ticaretinde şeffaflığı artırmayı ve taraf devletler arasında bilgi paylaşımını teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, Biyogüvenlik Bilgi Değişim Mekanizması (BCH) adı verilen bir bilgi ağı oluşturulmuştur. BCH, LMO'ların sınır ötesi hareketleri, risk değerlendirme raporları ve biyogüvenlik mevzuatı gibi bilgilerin taraf devletler arasında paylaşılmasını sağlamaktadır.

Türkiye, Cartagena Protokolü'nü 24 Mayıs 2003 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onaylamış ve 11 Eylül 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye, protokolü onaylayarak, genetik olarak değiştirilmiş organizmaların güvenli yönetimi konusunda uluslararası işbirliğine katılmış ve protokolün gerekliliklerini yerine getirme taahhüdünde bulunmuştur.

Cartagena Protokolü, taraf devletlerin LMO'lar konusunda ulusal mevzuatlarını oluşturmasını ve uygulamasını öngörmektedir. Bu kapsamda, Türkiye'de 2010 yılında "Biyogüvenlik Kanunu" yürürlüğe girmiştir. Biyogüvenlik Kanunu, LMO'ların çevreye, biyolojik çeşitliliğe ve insan sağlığına olası etkilerini değerlendirmek ve bu organizmaların güvenli kullanımını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir. Kanun, LMO'ların ithalatı, ihracatı, üretimi ve piyasaya sürülmesi konularında çeşitli düzenlemeler içermektedir.

Cartagena Protokolü, genetik olarak değiştirilmiş organizmaların çevresel etkilerinin yanı sıra sosyo-ekonomik etkilerini de göz önünde bulundurmaktadır. Protokol, taraf devletlerin LMO'ların kullanımının yerel topluluklar ve geleneksel bilgi üzerindeki etkilerini değerlendirmelerini ve bu etkileri minimize etmeye yönelik önlemler almalarını öngörmektedir. Bu kapsamda, protokol, yerel toplulukların ve çiftçilerin haklarının korunmasını teşvik etmektedir.

Cartagena Protokolü'nün uygulanmasında, ulusal biyogüvenlik çerçevelerinin oluşturulması ve güçlendirilmesi önem taşımaktadır. Taraf devletler, biyogüvenlik kapasitelerini artırmak ve protokolün etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak amacıyla çeşitli projeler ve programlar geliştirmektedir. Bu projeler arasında, biyogüvenlik laboratuvarlarının kurulması, risk değerlendirme kapasitelerinin artırılması ve biyogüvenlik konularında eğitim ve farkındalık yaratma faaliyetleri bulunmaktadır.

Sonuç olarak, Cartagena Protokolü, genetik olarak değiştirilmiş organizmaların güvenli yönetimi konusunda uluslararası işbirliğini ve bilgi paylaşımını teşvik eden önemli bir araçtır. Türkiye, protokolü onaylayarak, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı konusundaki uluslararası çabalara katkıda bulunmaktadır. Protokol kapsamında geliştirilen ulusal ve uluslararası projeler, genetik olarak değiştirilmiş organizmaların güvenli yönetimini sağlamakta ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik çabaları güçlendirmektedir.