Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol, Akdeniz'in deniz ve kıyı ekosistemlerini korumak ve biyolojik çeşitliliği sürdürülebilir bir şekilde yönetmek amacıyla hazırlanmış uluslararası bir anlaşmadır. Bu protokolün orijinal adı "Protocol concerning Specially Protected Areas and Biological Diversity in the Mediterranean" olarak geçmektedir. Protokol, Barselona Sözleşmesi kapsamında geliştirilmiş ve 10 Haziran 1995 tarihinde İspanya'nın Barselona kentinde imzalanmıştır. Protokol, 12 Aralık 1999 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler arasında işbirliğini ve koordinasyonu teşvik etmektedir.

Protokolün temel amacı, Akdeniz'deki biyolojik çeşitliliği korumak ve özel koruma alanları oluşturmak için taraf devletlerin ortak hareket etmesini sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, protokol, deniz ve kıyı alanlarında biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilir kullanımı ve yönetimi için gerekli önlemleri almayı öngörmektedir. Protokol, deniz ve kıyı ekosistemlerinin korunması için ulusal ve bölgesel düzeyde koruma alanlarının oluşturulmasını teşvik eder.

Protokol kapsamında, taraf devletler, deniz ve kıyı alanlarında biyolojik çeşitliliğin korunması için özel koruma alanları (MPA) belirlemek ve bu alanları koruma altına almak zorundadır. Ayrıca, protokol, deniz ve kıyı alanlarındaki biyolojik çeşitliliğin izlenmesi, araştırılması ve korunması için bilimsel işbirliğini teşvik eder. Taraf devletler, biyolojik çeşitliliğin korunması için ulusal stratejiler ve eylem planları geliştirmek ve uygulamakla yükümlüdür.

Türkiye, Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol'ü 6 Kasım 2002 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul etmiş ve protokol 23 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye, bu protokolü onaylayarak, Akdeniz'in deniz ve kıyı ekosistemlerini koruma konusundaki uluslararası çabalara katılmış ve ulusal düzeyde çeşitli politikalar ve programlar geliştirmiştir.

Türkiye'de protokolün uygulanmasından sorumlu ana kurum, Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü'dür. Bu kurum, deniz ve kıyı alanlarında biyolojik çeşitliliğin korunması ve özel koruma alanlarının oluşturulması konusunda çeşitli çalışmalar yürütmektedir. Türkiye, protokol kapsamında belirlenen özel koruma alanlarında biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı için çeşitli projeler ve programlar geliştirmiştir.

Protokolün uygulanmasında, taraf devletler arasında işbirliği ve bilgi paylaşımı büyük önem taşır. Akdeniz Eylem Planı (MAP) çerçevesinde yürütülen çalışmalar, protokolün etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamaktadır. MAP, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından koordine edilmekte olup, Akdeniz'in deniz ve kıyı çevresinin korunması için stratejiler geliştirmekte ve taraf devletler arasında koordinasyonu sağlamaktadır. Türkiye, MAP kapsamında gerçekleştirilen çalışmalara aktif olarak katılmakta ve Akdeniz'in korunması için çeşitli projeler yürütmektedir.

Protokolün başarıya ulaşmasında, taraf devletlerin biyolojik çeşitliliği koruma ve sürdürülebilir kullanımına yönelik ulusal politikalarını geliştirmesi ve uygulaması büyük rol oynamaktadır. Türkiye, bu kapsamda, deniz ve kıyı ekosistemlerinin korunması konusunda çeşitli yasal düzenlemeler yapmış ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik projeler geliştirmiştir. Ayrıca, Türkiye, deniz çevresinin korunması konusundaki farkındalığı artırmak ve halkı bilgilendirmek amacıyla eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yürütmektedir.

Sonuç olarak, Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol, Akdeniz'in çevresel sağlığını koruma ve biyolojik çeşitliliği sürdürülebilir şekilde yönetme açısından büyük önem taşımaktadır. Türkiye, bu protokole taraf olarak deniz ve kıyı ekosistemlerinin korunması konusunda uluslararası işbirliğine katkıda bulunmakta ve ulusal düzeyde çeşitli önlemler almaktadır. Protokol kapsamında alınan önlemler, Akdeniz'in korunması ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilir yönetimi açısından kritik bir rol oynamaktadır.