Arapgir Tahta Çivili Ayakkabı

Doğal ve Kültürel Miras Zanaat

Arapgir tahta çivili ayakkabı, Türkiye'nin Malatya'nın Arapgir ilçesinde üretilen bölgeye özgü geleneksel el yapımı ayakkabı türüdür. Bu ayakkabının yerel zanaatkarlar tarafından yıllardır üretildiği bilinmektedir. Ayakkabının adı, yapımında kullanılan tahta çivilerden ve bu geleneksel ayakkabının Arapgir'e özgü kimliğinden gelmektedir. 

Tahta çivili ayakkabılar özellikle Anadolu'nun çeşitli köylerinde ve kırsal bölgelerinde yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Bu ayakkabıların üretiminde, ayakkabı kalıplarının altı demirlendikten sonra ayakkabı yüzü (saya) sekiz-on milimetre yumuşak çivilerle kalıba monte edilir. Vardola ayakkabı kalıbının kenarına monte edildikten sonra taban yapıştırılarak gazuma dikişi ile vardolaya dikilir. Bu şekilde üretilen ayakkabılar çok sert olur. Tahta çiviler, ayakkabıya dayanıklılık katmak, kaymazlık sağlamak ve doğa koşullarına karşı dayanıklı hale getirmek için kullanılır. Uzun süreli kullanıma uygun olan bu ayakkabı tarım işçileri ve zorlu doğa koşulları için idealdir. Malatya Arapgir'deki tahta çivili ayakkabı; özellikle tahta çivilerin kullanımı ve ayakkabının yapımındaki özgünlük nedeniyle diğerlerinden ayrılmaktadır. Arapgir Belediyesi'nin Türk Patent ve Marka Kurumu'na yaptıkları başvuru sonucunda, ilçe ile özdeşleşen Arapgir tahta çivili ayakkabıya coğrafi işaret tescil belgesi (No:1281- Mahreç İşareti) verilmiştir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 20 Aralık 2021 tarihinden itibaren korunmak üzere 09 Aralık 2022 tarihinde tescil edilmiştir. Coğrafi işaretli ayakkabılar, geleneksel Türk zanaatlarını yaşatılmasına ve yerel kültürlerin korunmasına katkı sağlamaktadır.  

Arapgir tahta çivili ayakkabının saya yüz malzemesi olarak sığır derisi, astar olarak keçi derisi kullanılmaktadır. Taban malzemesi köseledir. Saya ve taban birleştirilmesinde, gürgen ya da fırınlanmış kayın ağacından yapılan dört-beş milimetre uzunluğundaki tahta çiviler kullanılmaktadır. Ayakkabıların elde monta işleminde kullanılan yapıştırma veya dikiş teknikleri yerine, saya ile taban tahta çivilerin nemli tabana çakılmasıyla birleştirilir. 

Özellikleri: 

  • Ayakkabılar doğal malzemelerden oluşur.
  • Saya ve taban birleştirilmesinde kullanılan tahta çiviler, ayakkabının uzun süre dayanmasını ve sağlamlığını sağlar.
  • Tahta çiviler, özellikle çamurlu ve kaygan zeminlerde ayakkabının kaymasını engeller.
  • El işçiliğiyle üretildiği için her ayakkabı farklı ve özel bir görünüme sahiptir.
  • Geleneksel olarak bu ayakkabılar sade ve fonksiyonel bir tasarıma sahiptir.

Ayakkabı zanaaatı babadan oğula geçerek devamlılığını sürdürmüştür. Arapgir tahta çivili ayakkabı üretimi yaklaşık elli yıldır Erol Hakan tarafından yapılmaktadır.  Nesilden nesile aktarılmış bu el yapımı tahta çivili ayakkabıya yurt içi ve dışından talep olmaktadır. Ancak, mesleğe gençlerin ilgisinin olmaması nedeniyle bu değerli el sanatının geleceği belirsizdir.

Arapgir tahta çivili ayakkabılar, işlevsel birer giysi olmanın ötesinde, Arapgir ilçesinin kültürel mirasını yansıtan önemli bir el sanatıdır. Geçmişte günlük yaşamda kullanılan bu ayakkabılar tarihi miras değeri taşımaktadır. Bu ayakkabılar, geleneksel zanaatların korunmasına ve yaşatılmasına yardımcı olurken, bölgedeki el sanatları kültürünü dünyaya tanıtma açısından büyük değer taşımaktadır.

Referanslar

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/malatya/kulturatlasi/arapgir-tahta-civili-ayakkabi, (Erişim adresi: 17. 01. 2025); https://www.facebook.com/tahtaciviliayakkabi, (Erişim adresi: 17. 01. 2025); https://www.arapgir.bel.tr/icerikdetay.aspx?icerikid=15529, (Erişim adresi: 17. 01. 2025); http://www.malatya.gov.tr/geleneksel-el-sanatlari, (Erişim adresi: 17. 01. 2025); https://www.ahienstitusu.org/galeri/erol-hakan-elli-yildir-tahta-civi-ile-ayakkabi-yapiyor/10?, (Erişim adresi: 17. 01. 2025); fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR25KmPa_Ms1AzGP1Sw2DVhyPwYFrZHQZ1PtmdVWBAwJI2yQsZ_QMKqH1z0_aem_aFtW4fdZKUiK1bFajluxew, (Erişim adresi: 17. 01. 2025)