Alanya Oba Medresesi

Doğal ve Kültürel Miras Medrese

Alanya'nın Oba Mahallesi'ne bağlı Müderrisler Sokak'ta yer alan tarihi Alanya Oba Medresesi, yapıldığı dönemde günümüz orta ve yüksek öğretim seviyesinde eğitim veren bir mekan olarak işlev görmüştür. Açık avlulu, çift eyvanlı plan gurubunda inşa edilen medresenin kitabesi bulunmamaktadır. Bazı araştırmacılar tarafından medresenin yakınında yer alan Gülefşan caminin mimari, malzeme ve süsleme özellikleri değerlendirildiğinde bu medresenin de Karamanoğlulları döneminde inşa edilmiş olabileceği söylenmektedir. Bu durumda medrese XIV. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilmektedir. Karamanoğulları dönemi’nde inşa edilen Tol Medrese, Ak Medrese, Zincirli Medrese, Hatuniye Medreseleri de Oba Medresesi gibi açık avluludur. Tuğla, moloz ve kesme taştan inşa edilen yapının büyük bir kısmı halen ayaktadır. Yapıda devşirme malzemede kullanılmıştır. Yapının kuzey cephesinde yer alan taçkapısı tuğladan yapılmış sivri bir kemerle vurgulanmıştır.  Ana giriş taş malzemeden basık bir kemere sahip olup kitabelik bölümünde İyon sütun başlığı bulunur. Giriş eyvanın doğusunda ve batısında dikdörtgen planlı sivri beşik tonozla örtülü odalar yer alır. Batıda  yer alan oda iki katlı olup bir bacaya sahiptir. Doğuda yer alan odaya basık kemerli bir kapıdan girilir ve mekanların kapıları avluya açılır. Avlunun sağında ve solunda simetrik olarak düzenlenmiş toplam altı adet öğrenci hücresi bulunur.  Ana giriş ekseninde yer alan ana eyvanın anıtsallığı kesme taş malzemeli iki sıra sivri kemerle vurgulanmıştır. Güney ve batı cephelerine altlı üstlü iki adet pencere düzenlenmiştir. Üst sırada yer alan pencereler kemerli bir forma sahiptir. Ana eyvanın doğusunda kubbeyle örtülü kışlık dershane bulunur. Medrese odasına bitişik duvarda ocağı bulunan kışlık dershanenin kubbesine geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Bu bölümün kubbeli olması mescit olabileceği düşüncesini akla getirse de mekanda mihrap izine rastlanılmamıştır. Güney ve doğu cephesinde altlı üstlü iki pencereyle dışarıya açılan kışlık dershanenin eyvana açılan bir adet penceresi de vardır.  

Medresenin süsleme programı taçkapı ve kubbeli kışlık dershanede karşımıza çıkar. Taçkapıda süsleme unsuru olarak palmet yer alırken kapının sol sövesinde figürlü süsleme bulunur. Söveye tek eksenli sonsuz karakterli geometrik bir kompozisyon yapılmış uçlarına da Orta Asya Türk mitolojisinde bolluk ve bereketin sembolü olan ağızları açık iki ejderha işlenmiştir. Geometrik kompozisyonun boşluklarında rozet ve balık yer alır.  Yuvarlak şekilli boşluklara rozet, basık altıgen şekilli boşluklara ise balık işlenmiştir. En alt bölümdeki boşluk zarar gördüğü için ne olduğu tam olarak anlaşılamasa da basık altıgen şekilli formundan içerisinde balık figürünün yer aldığı söylenebilir. Kubbeli kışlık dershanenin kapısı üç sıra süslü frizle çevrelenmiştir. En dışta yarım altı köşeli yıldızlar, ikinci sırada ise balık sırtı biçimde yivlenmiş bir silme kapıyı çevreler. En içte ise dairesel silmelerin içine işlenmiş palmet motifleriyle bitkisel bir bezeme yer alır. 

Günümüzde kullanılmayan medresede, Alanya Belediyesi tarafından 2021 yılında onarım, restorasyon ve çevre düzenleme projesi kapsamında çalışmalar başlatılmıştır. Çalışma halen devam etmektedir. Proje çalışması tamamlandığında yapının kültür faaliyetleri kapsamında bir mekan olarak kullanıma açılması hem tarihi yapının korunması hem de kültür turizmi faaliyetleri açısından oldukça önemlidir.

Yararlanılan Kaynaklar

Kuran, A. (1969). Karamanlı Medreseleri, Vakıflar Dergisi (VIII): 209-223; Öney, G. (1969). Anadolu Selçuklu Sanatında Ejder Figürleri, Belleten 33(130): 171-192; Sözen, M. ve Tanyeli, U. (1986). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Sözen, M. (1965). Oba Pazarı Çevresi ve Oba Medresesi, Sanat Tarihi Yıllığı, (1): 143-154.