Dündarbey Medresesi

Doğal ve Kültürel Miras Medrese

Isparta’nın Eğirdir ilçesinde yer alan Dündarbey Medresesi veya Taş Medrese 1302 Hamidoğulları Beyliği'nin zamanında yapılmıştır. Eğirdir’deki en eski ve en büyük medrese olan Dündarbey Medresesi, şehri çevreleyen dış sur duvarına bitişik olarak yapılmıştır. Geçirdiği tamirlerle bozulan medrese aslında iki katlı, açık avlulu ve iki eyvanlı yapısı ile Selçuklu üslubuna tamamen uygundur.

Yapının portalı ve ana eyvan kemeri üzerinde iki adet inşa kitabesi yer almaktadır. Medresenin portalı kuşatan içten ilk bordürde sülüs yazı ile yazılan inşa kitabesinde; Selçuklu Sultanlarından II. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından 1237-1238 yılında yaptırılan handan söz edilmektedir. Ana eyvan üzerindeki sülüs yazı ile yazılan tek satırlık kitabeye göre ise yapı; 1301-1302 yılında Hamidoğullarından Dündar Bey’in emri ile medrese olarak yapılmıştır. Çoğu araştırmacı kitabe verilerinden hareketle Selçuklu döneminde han olarak yapılan yapının Hamidoğulları döneminde medrese olarak tamamlandığını ileri sürülmektedir. Ancak bazı araştırmacılar ise, yapıda handan medreseye çevrildiğini gösteren bir iz olmadığını, yapının yerinde mevcut olabilecek bir han portalının medrese için kullanılabileceğini ya da bu çevredeki yıkılan bir han portalının buraya taşınabileceğini ileri sürmektedir. Ayrıca kervansarayların yerleşim merkezlerinin dışında konumlandırıldıkları da düşünülürse, Eğirdir Kalesi dış sur duvarlarına bitişik olan bu yapının medrese olarak inşa edildiği değerlendirilmektedir. İkinci görüşü destekleyen ve 1993 yılında Eğirdir Hanı’nda (Eğirdir Keyhüsrev Kervansarayı) yapılan kazılar sonucunda ortaya çıkarılan geometrik süslü taş parçaları Dündarbey Medresesi’nin portalındaki sol mihrabiyenin çerçeve bordüründeki kırık yere tam oturan kompozisyonu tamamlamaktadır. Dürdarbey Medresesi’nin 1301 yılındaki inşası sırasında portalın handan sökülerek taşındığı kesinlik kazanmıştır.

Dündarbey Medresesi’nin dış taç kapısı Selçuklu tarzına uygun olarak geometrik desenlerle süslüdür. Medresenin süslemelerinde bitkisel, geometrik ve figürlü motif kompozisyonlar kullanılmıştır. Medreseye güney cephedeki büyük kapıdan içeri girilince kısa bir dehlizden sonra ikinci kapıdan avluya girilmektedir. Avlu kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Avluyu üç yönden kuşatan revaklarda Bizans dönemine ait devşirme sütun başlıkları kullanılmıştır. Orijinal sütun başlıklarında bitkisel rölyefler ve köşelerinde kanatları açık birer kuş figürü işlenmiştir.

İki katlı olarak yapılan medresenin 30 odası bulunmaktadır. Günümüzde medresenin altısı avlunun sağında, beşi solunda 11 odası vardır. Orijinalde portalın karşısına ana aks üzerine oturtulan bir eyvan bulunmaktadır. Yapının sonradan açılan kapı ile eyvan özelliğini yitiren ünitesine şebekeli ajur tekniği ile yapılan iç içe bir çift pencere kafesi oturtulmuştur. On iki basamakla çıkılan ikinci kat yıkıldı sonra yeniden yapıldı, daha sonra ise üst katın ihmal edilmesi ve kötü tadilatlar nedeniyle tek katlı olarak günümüze gelmiştir. Yapımında moloz taş, kesme taş, devşirme malzeme birlikte kullanılmıştır.

Dündarbey Medresesi’nin taç kapısının tam karşısında Hızır Bey Camii yer almaktadır. Aynı sur duvarı içinde inşa edilen Hızır Bey Camii sur duvarları üzerinde yükselen minaresinin bu özelliği ile dünyadaki tek örnek olma özelliğine sahiptir. Günümüze kadar çeşitli onarımlar geçiren medrese, uzun yıllar Eğirdir Çarşısı olarak kullanıldı. Günümüzde çarşı olarak kullanılmayan medrese ziyarete açıktır.

Yararlanılan Kaynaklar

Aslanapa, O. (2010). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Yayınevi; Kutan, C. (2013). Eğirdir Dündar Bey Medresesi (Taş Medrese) Süslemeleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü; Şahin, M. (2019). Koruma Amaçlı İmar Planları ve Kentsel Tasarım İlişkisi: Eğirdir Örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; Şaman Doğan, N. (2009). Selçuklu ve Hamidoğulları Döneminde Isparta: Kültürel Ortam, Sosyal Bilimler Dergisi, 22: 69-90; http://www.ispartakulturturizm.gov.tr/Eklenti/9110,mimari3pdf.pdf?0, (Erişim tarihi: 02.08.2020).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Şaman Doğan, N. (2008). Isparta’da Selçuklu ve Beylikler Dönemi Mimarisi. Isparta: Isparta Valiliği ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.