Vespasianus - Titus Tüneli
Doğal ve Kültürel Miras Tünel UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi
-
2019
Vespasianus-Titus Tüneli, Hatay’ın Samandağ ilçesi sınırları içerisinde bulunan Çevlik örenyerinde, Antakya Merkez ilçesinin 35 kilometre güney batısında yer almaktadır. Tünelin kazıları, Roma İmparatoru Vespasianus (MS 69-70) döneminde başlayıp, oğlu İmparator Titus (MS 79-81) döneminde büyük ölçüde tamamlandığı için tünel, Vespasianus-Titus Tüneli olarak adlandırılmaktadır. Üç bölüm halinde tasarlanan tünelin toplam uzunluğu 870 metredir. Tünelin ilk bölümünde Akarsuyun önünü kesmek için yapılan saptırma perdesi, ikinci bölümünde Kayanın içi oyularak yapılan üzeri tamamen kapalı üç adet tünel yer almaktadır. Üçüncü bölümünde ise, Kayanın içine oyularak üzeri açık olarak yapılan kanal bulunmaktadır. Bu bölümlerin inşasında köleler ve lejyonlar çalıştırıldı. Tünel her ne kadar İmparator Titus döneminde büyük ölçüde tamamlanmış olsa da tünelde yer alan yazıtlardan MS 149 yılına kadar yapımının devam ettiği anlaşılmaktadır. Tünel yapımının uzun bir zaman dilimine yayılmasının nedeni olarak, tünel inşasında çalışan kölelerin Roma’nın ünlü turistik ürünü olan Colloseum'un yapımına transfer edilmesi görülmektedir. Bu transferlerin ardından Vespasianus-Titus Tüneli’ndeki kazılar Roma askerleri ve denizciler tarafından devam ettirilerek bir diğer Roma İmparatoru Antonius Pius döneminde tamamlanmıştır.
Dönemin önemli ticaret merkezlerinden biri olan, Hatay’da bulunan limanın, sel sularının getirdiği alüvyonlar sonucunda dolması, tünelin yapılmasını gerekli kılan en önemli etmenlerden biridir. Bu bağlamda dağın bir kısmı delinerek tünel açılmış ve alüvyonlardan kurtulmaya çalışılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda derenin önüne duvarla set çekilerek sel suları yedi metre yüksekliğe, altı metre genişliğe sahip olan Vespasianus-Titus Tüneli aracılığıyla limandan uzaklaştırılarak denize akıtılmıştır. Böylece limanın dolması önlenmiştir. Tünelin yapımını önemli kılan bir diğer etmen de kurak yaz aylarında şehrin su ihtiyacını karşılamak olmuştur. Bu ihtiyaca yönelik olarak, tünelin içerisindeki yan duvarların yakınına küçük su kanalları kazılarak tünelin kesiti genişletilmiştir. Vespasianus - Titus Tüneli, büyüklüğünü ve bütünlüğünü koruyarak günümüze kadar taşıyan ender yapılardan biridir. Döneminin mühendislik harikası olan yapı, boyu ve en kesiti bakımından benzerlerinden farklılaşmaktadır. Bundan dolayı tünel, 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne dahil edilmiştir.
Referanslar
Göğebakan, Y. ve Saban, D. (2018). Dünya Miras Listesi ve Vespasıanus-Titus Tüneli-Süreç Üzerine Bir Değerlendirme, Journal of International Social Research, 11(55): 333-344; Kömürlü, E. ve Özkan, F. S. (2016). 2000 yaşında bir Mega Yapı: Titüs Tüneli, Tünel Teknolojisi Dergisi, Ocak 2016: 28-31; Ozaner, F.S. (1993). Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Araştırma Sonuçları Toplantıları 11, İstanbul, http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/11_arastirma.pdf, (Erişim tarihi: 10.12.2019); Samandağ Kaymakamlığı (2019). Titus Tüneli, http://www.samandag.gov.tr/titus-tuneli, (Erişim tarihi: 10.12.2019).
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Göğebakan, Y. ve Saban, D. (2018). Dünya Miras ListesiVespasıanus-Titus Tüneli-Süreç Üzerine Bir Değerlendirme, Journal of International Social Research, 11(55): 333-344.