-
2025
Anadolu’nun en batısından Ege Denizi’ne uzanmış ve kendisiyle aynı ismi taşıyan yarımada üzerinde konumlanan Urla, Kuzeyinde İzmir Körfezi, doğudan İzmir şehri, güneyden Seferihisar kazası ve batıdan Çeşme kazası ile çevrili olan İzmir’in 30 ilçesinden bir tanesidir.
Kronolojik dizin içinde incelendiğinde kentin mimari yapılaşmasının MÖ beş bin yılının başlarına, Orta Kalkolitik döneme ait olduğu bilinmektedir. Yapılan çalışmalarda elde edilen buluntular dahilinde kentin denizaşırı ticaret ilişkileri güçlü bir liman kenti olduğu anlaşılmaktadır. Erken Tunç Çağı’nda şehircilik yapılanmasının da oluşmasıyla beraber gelişen kent, Klasik Çağlarda Klazomenai adını almıştır.
Klazomenai’de yapılan ilk bilimsel kazı, 1921 ve 1922’ deki Yunan arkeolog G.P. Oikonomos tarafından gerçekleştirilmiştir. 12 İon kentinden biri olan Klazomenai Antik Kenti, bir kısmı da Karantina Adası üzerinde olacak şekilde, Limantepe’den, Ayyıldız ve Cankurtaran tepelerine kadar yayılmaktadır. Limantepe ilk olarak 1950 yıllarında Ekrem Akurgal tarafından tespit edilmiş ve 1979’da Güven Bakır aracılığıyla kazılara başlanmıştır. 1980 yılından itibaren ise Hayat Erkanal tarafından kazılara devam edilmiştir. Yapılan tüm kazılar değerlendirildiğinde, en az dört bin yıllık bir tarihi olan Limantepe mevkinin Ege Sahil Bölgesinin bilinen en eski ve uzun süreli yerleşim merkezi olduğu görülmektedir. MÖ 12 bin yıllarında başlayan Kavimler Göçü ile birlikte, site devletlerinin birer uygarlık haline gelmesinin ardından MÖ VIII. yüzyılda Klazomenai’nin siyasi oluşumunu tamamladığı bilinmektedir. Ayrıca ‘Karantina Adası’ olarak bilinen Klazomenai üzerinde bulunan 320 dönümlük ada, bulaşıcı hastalıklara karşı karantina sisteminin kullanıldığı ilk modern yerleşim yerlerinden biri olarak Klazomenai Tahaffuzhanesi ismiyle Cumhuriyet döneminde 1950’li yıllara kadar aktif olarak hizmet vermiştir.
Çaka Bey ve donanmasının aracılığıyla Ege Denizi’ne ve İzmir’e gelen Türkler 1080’li yıllarda Klazomenai kentini de ele geçirmişlerdir. Anadolu Selçuklu Devleti’nin 1308 yılında yıkılmasıyla birlikte beylikler dönemi başlamış ve İzmir ile Urla Aydınoğlu Gazi Umur Bey ve İbrahim Bahadır Bey tarafından 1329 yılında Aydınoğlu Beyliği topraklarına katılmıştır. II. Murat’ın 1425-1426 yıllarında beyliği ortadan kaldırması ile birlikte Urla Osmanlı Devleti’nin yönetimine geçmiştir. Birinci Dünya Savaşında 15 Mayıs 1919 sabahında başlayan Yunan işgaline karşı ilk direniş 16 Mayıs 1919 tarihinde Urla’da olmuştur. 30 Ağustos 1922’de Başkomutan Meydan Muharebesi'nde yenilgiye uğrayan Yunan Ordusu geri çekilmeye başlamıştır. 9 Eylül’de Türk ordusu İzmir’e gelmiş, 10 Eylülde de Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Paşa beraberinde orduya eşlik etmişlerdir. Yunan ordusunun Çeşme üzerinden, gemiler aracılığıyla Anadolu’dan kaçacaklarının tespiti üzerine Fahrettin Altay Paşa görevlendirilerek, Urla Yarımadası Takip Harekatı başlamıştır. Urla 12 Eylül, 1922 tarihinde düşman işgalinden kurtulmuştur.
Günümüzde ise Urla, 2024 verilerine göre, İzmir ilinin 727 kilometrekare yüz ölçümüne ve toplamda 77.599 kişilik nüfusuna sahip önemli bir ilçesidir. İlçede, Barbaros ve Bademler Köyü olmak üzere iki adet köy bulunmaktadır. Bademler Köyü Türkiye’nin ilk tiyatrosuna sahip olan köyüdür. Urla’nın en önemli mahsulleri arasında ise Enginar, Üzüm, Kavun, Bamya ve İncir gösterilmektedir.
2020 yılı verilerine göre toplamda 297 bin yabancı turist ağırlayan İzmir şehri önemli bir turistlik kenttir. Bu kapsamda Urla ilçesi gerek tarihi ören yerleriyle gerek geleneksel ürün ve üretimiyle gerekse de yaz tatilleri açısından oldukça önemli bir potansiyele sahiptir. Urla içesinde düzenlenen, Urla Uluslararası Enginar Festivali, Urla Zeytin ve Sanat Festivali ve Barbaros Oyuk Festivali gibi festivaller yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağı olmaktadır. Aynı zamanda Urla bölgesinde kurulan Urla Bağ Yolu incelendiğinde de önemli bir şarap turizmi destinasyonu olduğu kabul edilmektedir. Yine ilçenin Klazomenai Örenyeri, Necati Cumalı Kültür ve Anı Evi, Hersekzade Ahmet Paşa Hamamı, Rüstem Paşa Cami, Fatih İbrahim Bey Cami ile Urla Sanat Sokağı, Arkas Sanat ve Köstem Zeytinyağı Müzesi turistlik gezi açısından önemli lokasyonlarındandır.
Urla, İzmir Adnan Menderes (ADB) Havalimanına 47 kilometre, İzmir Otogarına ise 60 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Havalimanından gelen ziyaretçiler İZBAN ve İzmir Metro toplu taşıma araçlarını kullanarak Urla’ya ulaşabilecekleri gibi İzmir Fahrettin Altay aktarma merkezinden de otobüs ve dolmuşlar vasıtasıyla da ilçeye ulaşım sağlayabilirler. İzmir Otogar yönünden gelecek misafirler de Bornova merkezden yapacakları İzmir Metrosu yolculuğu eşliğinde yine aynı aktarma merkezinden ilçeye gelebilmektedirler. İzmir Şehir Merkezinden, Urla’ya ulaşım ise 984, 732, 733, 734, 737, 738, 760 ve 761 no’lu otobüs hatları ile sağlanmaktadır.
Urla ilçesinde kalınacak özel işletmelere ait pek çok tesis bulunmaktadır. Bunlardan en eski olanlarından biri ilçenin İskele Mahallesi'nde bulunan ve örenyerlerine yakın olmasıyla bilinen Hotel Yorgo Seferisdir. Otel, beş odalık kapasitesiyle misafirlerini ağırlamaya devam etmektedir. İlçenin İçmeler mevkiinde yer alan Gadura Kır Evleri ise altı adet bungalov konaklama ile birlikte havuz ve bahçe imkanları sunmaktadır. Yat Limanın hemen karşısında, misafirlere lüks bir tatil vaat eden “Gümrük Otel” ise ilçenin bilindik otellerindendir. Ayrıca ilçede Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yollarına ait bir adet dinlenme tesisi bulunmaktadır. Tesis günü birlik kullanıma açık olmakla birlikte, tesiste kamp ve yatı imkanları da bulunmaktadır. İlçede yaklaşık bir kilometre uzunluğunda olan ve mavi bayrağa sahip Kum Denizi Halk Plajı ise su derinliğinin sığ olması nedeniyle özellikle çocuklu aileler tarafından oldukça tercih edilmektedir.
Urla’ya gelen ziyaretçiler yöresel tatlar için Urla merkezde bulunan ‘Malgaca Pazar Yeri’ni sıklıkla ziyaret etmektedirler. Pazarda Urla’nın meşhur tatlarından olan Çi Börek, Katmer, Enginar gibi ürünlerin yanı sıra Türk Mutfağına ait diğer yöresel lezzetler de yer almaktadır. İlçe’nin Çeşmealtı mevkiinde bulunan Denizaltı Restoran ise özellikle kahvaltısıyla meşhur olmakla birlikte, Özbek Mevkii'nde yer alan Akın’ın Yeri ise Urla’nın en iyi balıkçıları arasında gösterilmektedir. Urla’ da gurme lezzetleri deneyimlemek isteyen misafirler ise ilçenin Michelin Yıldızı bulunan Od Urla, Levan, Beğendik Abi Lokantası ile Hiç Lokantalarını tercih etmektedirler. Urla’nın Balıklova Mevkiinde ise Un Kurabiyesi oldukça beğenilen tatlar arasındadır.
Urla’da deniz turizmin yanı sıra Şarapçılık da oldukça önemli bir turizm durağıdır. İlçede bulunan Urla Şarapçılık, MNG Şarapçılık, Perdix Şarapcılık, Urlice Vineyards gibi işletmeler oldukça önde gelen şarap evlerindendir. Kamp amaçlı ilçenin Demircili Koyu tercih edilirken, ilçeye özgü Çeşmealtı Gece Pazarı da görülmeye değer turistlik yerlerindendir. İlçede Windsurf ve Yelken sporlarının yanı sıra, Gülbahçe mevkiinde Kitesurf gibi spor etkinlikleri yapılabilmektedir. Ayrıca Manej Urla At Binme etkinliğinin gerçekleştirebilmesi için ziyaretçilere imkan sağlamaktadır. Tüm bunlarla birlikte ilçenin ilginç köylerinden olan Barbaros Köyü ile Bademler Köyü de pek çok farklı mozaik eşliğinde misafirlerini her yıl ağırlamaktadır.
Referanslar
Aksu, M. ve Başağaoğlu, İ. (2013). İzmir Urla-Klazomenai Karantina Teşkilatı, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi Ve Folklorik Tıp Dergisi, 30-31.; Doğtekin, A. (2024). Savaş Yıllarında Urla. Eğitim Yayınevi.; İzmir’in Rakamları (2025). https://izmirinrakamlari.izmir.bel.tr/, (Erişim tarihi: 23. 03. 2025); Kasaroğlu, K., Akdeniz, A., Toktaş, Y., Eris, T. ve Kömürcü, S. (2021). Ulusal Alanyazında Şarap Turizminin Değerlendirilmesi ve Türkiye Şarap Turizminde Yeni Bir Ürün Olarak Bağ Rotaları: Urla Bağ Yolu Örnek Olay İncelemesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Dergisi, 6(12): 172-194.; Kültür ve Turizm Bakanlığı (2025). https://izmir.ktb.gov.tr, (Erişim tarihi: 23. 03. 2025); TÜİK (2025). https://www.tuik.gov.t, (Erişim tarihi: 23. 03. 2025); Urla Belediyesi (2025).https://www.urla.bel.tr, (Erişim tarihi: 23. 03. 2025).